အၾကမ္းေရးလက္စ။ ေရးၿပီးသြားလ်င္ ဒီစာေၾကာင္း ကို ဖယ္ေပးပါမယ္။ ျမန္မာျပည္ အထက္အညာေဒသ ေတြမွာ ေရတြင္းေတြ ေရမထြက္ေတာ့တဲ့ အေၾကာင္းနဲ႔ ေႏြရာသီ မွာ ေရရွားပါးမႈ ျပႆနာ ကို ေျဖရွင္းႏိုင္ဘို ႔အတြက္ စဥ္းစားႏိုင္ဘို႔ အခ်က္တစ္ခု ပါ။ Lake Livingston, Texas ၿပီးခဲ့တဲ့ ရံုးပိတ္ရက္ က က သစ္ေတာ ကို ျဖတ္ေမာင္းၿပီး ေရာက္သြားတဲ့ ေရကန္ တစ္ခုပါ။ Lake Livingston လို႔ေခၚပါတယ္။ ဟိုဘက္ကမ္း ကို ေကာင္းေကာင္း မျမင္ရပါဘူး။ အခ်က္စစ္ၾကည့္ေတာ့ အင္းေလးကန္ ထက္ သံုးဆေလာက္ ပိုႀကီးတယ္။ အရြယ္ က ယူအက္စ္ နံပါတ္ ၄၂။ တကၠဆက္ မွာ ဒုတိယ၊ တကၠဆက္ မွာ အၾကီးဆံုး Toledo ကလည္း ေရေလွာင္တမန္ တစ္ခုပါပဲ။ ဒီ Lake Livingston က ေရေလွာင္ဘို႔ တမင္ တူးထားတဲ့ ေရေလွာင္ကန္နဲ႔ လို႔ဆိုပါတယ္။ ၁၉၆၆ မွာ တူးတယ္ ၁၉၆၉ မွာ တူးလို႔ ၿပီးတယ္ လို႔ ဆိုပါတယ္။ ယူအက္စ္ႏိုင္ငံတစ္ဝွမ္း မွာ ေရခ်ုိေလွာင္ဘို႔ လူတူးထားတဲ့ ကန္ အခ်ိဳ႕ကို လည္း ေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္။ ဒီေနရာ မွာ အႀကီးဆံုး တူးကန္ ျဖစ္တဲ့ Lake Oahe (man-made) ေၾကာင့္ ေနရာေရႊ႕ေပးလိုက္ရတဲ့ ေဒသခံ ေတြ ကို ဒုကၡေရာက္ေစပံု ကို လည္း မေမ႔ေစခ်င္ပါ။ ေရႊ႕ေျပာင္း တိုင္းရင္းသားေတြ ေနရာသစ္မွာ မေနတတ္၊ မလုပ္တတ္၊မကိုင္တတ္ နဲ႔ ဆင္းရဲတြင္း နက္ သြားတဲ့ အေၾကာင္း ကိုလည္း ေတြ႕ရပါတယ္။ (ႏွစ္ဘက္ မွ် စဥ္းစားႏိုင္ရန္ ျဖစ္ပါတယ္။) ုခုလို ေရကန္ေတြ တူးထားတာ သာ မဟုတ္ရင္ ယူအက္စ္ က ကုန္းတြင္းမ်ားတဲ့ ႏိုင္ငံ မို႔ ျမန္မာျပည္ အညာေဒသ ထက္ ေရရွားမွာ ေသခ်ာပါတယ္။ ဒီလို ကန္ေတြ မွာ ေလွေလွာ္ ငါးမွ်ားလို႔ ရပါတယ္။ အပန္းေျဖ စက္ဘီးစီး၊အေျပး နဲ႔ ညအိပ္ Camping အတြက္ ပန္းျခံေတြ ရွိေလ့ရွိပါတယ္။ အေကာင္ေသးရင္ ဥပေဒ အရ ျပန္လႊတ္ေပးရတယ္။ စီးပြားျဖစ္ မွ်ားတယ္ လို႔ ယူဆရင္ေတာ့ ေနာက္တစ္ခါ ေပးမမွ်ားေတာ့ဘူး လို႔ ဆိုပါတယ္။ (ေျပာျပတဲ့ သူက ဝါသနာ ရွင္ ဆိုေပမဲ့ တစ္ခါတစ္ေလ စီးပြားျဖစ္မွ်ားတာ၊ ငါးအေကာင္အႀကီးႀကီးေတြ မွ ေရြးမွ်ားတာ၊ ရတဲ့ ငါးကို တရုတ္ဆိုင္ သြင္း၊ ငါးေျခာက္လုပ္၊ ဒါေပမဲ့ လူျမင္မေကာင္း ေအာင္ မလုပ္ေတာ့ ျပႆနာ မျဖစ္ဘူး။)... အညာေဒသ မွာ ေႏြရာသီေရရွားတယ္ ဆိုေပမဲ့ မိုးရာသီ မွာ ဧရာဝတီ နဲ႔ ခ်င္းတြင္း ျမစ္ေၾကာင္းတစ္ေလ်ာက္၊ မတန္တဆ ေရႀကီးေလ့ရွိပါတယ္။ ေရခ်ိဳ ကို မထိန္းရင္ ပင္လယ္ထဲ ျပန္စီးသြားမွာပါပဲ။ စနစ္တက် စီမံ လို႔ ကံေကာင္းရင္ ေရအားလွ်ပ္စစ္ေတာင္ ရခ်င္ရအံုးမယ္။ Planning & ESIA Assessment ေကာင္းေကာင္းလည္း လိုပါလိမ့္မယ္။ ဆည္ေျမာင္း ဌာန က အင္ဂ်င္နီယာ ေတြ Master Plan ေတာ့ ရွိေလာက္မယ္ ထင္ပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ မွာလည္း ေရအရင္း အျမစ္နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ပို႔ေဆာင္ေရးဝန္ၾကီးဌာန ေအာက္မွာ ျပဌာန္းထားတဲ့ ေရအရင္းအျမစ္ႏွင့္ ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားထိန္းသိမ္းေရးနည္းဥပေဒ - 22nd Jan 2013 နဲ႔ အသင္းအဖြဲ႕တစ္ခု ကို ေတြ႕မိပါတယ္။ ဘယ္လို Enforce လုပ္မလဲ ေတာ့ ေသခ်ာမသိေသးပါဘူး။ ေရအရင္းအျမစ္ႏွင့္ ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားထိန္းသိမ္းေရးနည္းဥပေဒ ကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္မယ္ ဆိုရင္ ပထမဆံုး လုပ္ရမွာ က ပို႔ေဆာင္ေရး ေအာက္က သေဘာၤတိုင္း မွာ မိလႅာကန္ ထည့္ဘို႔ နဲ႔ ဒီမိလႅာ ကန္ထဲ က ေရဆိုး ေတြ ကို စနစ္တက် ေရႊ႕ေျပာင္း သန္႔စင္ စြန္႔ထုတ္ႏိုင္ဘို႔ ပါ။ ေနာက္ေရထဲ ကို အညစ္အေၾကးေတြ စြန္႔ေနတဲ့ စက္ရံုေတြ နဲ႔ သတၱုတြင္း ကိစၥေတြ ကိုလည္း ၾကပ္မတ္ႏိုင္ဘို႔ လိုပါလိမ့္မယ္။ ပတ္ဝန္းက်င္ နဲ႔ အက်ိဳးသက္ေရာက္ မႈ ဆန္းစစ္ခ်က္ (Environmental and Social Impact Assessment) ျမန္မာျပည္မွာ ဒီေနရာမွာ ESIA နဲ႔ သက္ဆိုင္တဲ့ အခ်က္ ေတြ နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး စနစ္တက် ေလ့လာ ဆန္းစစ္ မႈ မလုပ္တဲ့ တာတမံ အခ်ိဳ႕ေၾကာင့္ ပ်က္စီးသြားတဲ့ စာသင္ေက်ာင္းေတြ၊ ေရေမ်ာသြားတဲ့ အိမ္ေတြ ရဲ့ အျဖစ္အပ်က္ ေတြ ရွိခဲ့တာ ကို လည္း လူတိုင္း သိခ်င္မွ သိပါလိမ့္မယ္။ ေနာက္ စိနျပည္က စြန္႔ပစ္လိုက္တဲ့ အမိႈက္ သာေပါင္း စကၠဴစက္ၾကီး ေၾကာင့္ မ်ိဳးတုန္းသြားတဲ့ ငါးေတြ အေၾကာင္းလည္း မေမ႔ေစခ်င္ပါ။ ေလ့လာႏိုင္ဘို႔ လင့္ခ္ေတြ ေအာက္မွာ ေပးလိုက္ပါတယ္။ ၁)https://en.wikipedia.org/wiki/Lake_Livingston ၂)http://tpwd.texas.gov/state-parks/lake-livingston/ ၃)https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_largest_lakes_of_the_United_States_by_area ၄)Google Map: Lake Livingston - https://www.google.com/maps/place/Lake+Livingston,+Texas/@31.0751863,-94.5438413,8z/data=!4m2!3m1!1s0x8647976e43e256bd:0x403180354aba4322 ၅)EPA Protecting Water Resources with Higher-Density Development - http://www.epa.gov/smartgrowth/protecting-water-resources-higher-density-development ၆)EPA National Lakes Assessment - http://www.epa.gov/national-aquatic-resource-surveys/nla
Friday, March 4, 2016
Friday, December 4, 2015
ေဆးလိပ္မီးခိုး ထိန္းခ်ုပ္ေရး၊ ေဆးရြက္ႀကီး၊ ေဆးလိပ္၊ အရက္၊ လူငယ္ ႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာ ဥပေဒမ်ား။
HVAC Engineers ေတြ ETS (Environmental Tobacco Smokes) ထိန္းခ်ဳပ္မႈ နည္းစနစ္ ေတြ အေၾကာင္း ကို သိရွိၿပီး လိုက္နာ ဘို႔ လည္း လိုအပ္ပါတယ္။
US Green Building Council ရဲ့ LEED Programs ေတြ မွာလည္း မလိုက္နာလို႔ မရတဲ့ အေျခခံ လိုအပ္ခ်က္ အေနနဲ႔ ပါပါတယ္။ သေဘာတရား က ေတာ့ အေဆာက္အအံု အတြင္း လူေတြ ေနတဲ့ ေနရာေတြ မွာ ေဆးလိပ္ေငြ႕ လံုးဝ ကင္းစင္ေရး အတြက္ ျဖစ္ပါတယ္။ အေဆာက္အအံု အနီးမွာ ေဆးလိပ္ ေသာက္ခြင့္ မရွိေအာင္ လုပ္ထားရတာပါ။
တံခါး၊ ဖြင့္ပိတ္လို႔ ရတဲ့ ျပဴတင္းေပါက္၊ ေလဝင္ေပါက္ Ventilation Air Intake ေတြ ကေန အနည္းဆံုး ၂၅ေပ ေဝးရမယ္။ တံခါးနဲ့ ၁၀ ေပ အတြင္း ေဆးလိပ္မေသာက္ရ နယ္ေျမ စာကပ္ ထားေပးရမယ္။ အဓိက ရည္ရြယ္ခ်က္ ကေတာ့ ေဆးလိပ္ မေသာက္တဲ့ သူေတြ ေဆးလိပ္ေငြ႕ ေၾကာင့္ ရလာႏိုင္တဲ့ ဆိုးက်ိဳးေတြ က ေန ကာကြယ္ ႏိုင္ဘို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ (Second hand smoke kills….)
LEED Certified Building ထဲက ကိုယ့္ရံုးခန္း ထဲ မွာ (အဲကြန္းခန္းထဲမွာ ဇိမ္ေလးနဲ႔ ရွဴရေအာင္) အျခားေရြးစရာ လမ္း မရွိေတာ့ဘူးလား ဆိုေတာ့ ရွိပါတယ္။ အင္မတန္ ေစ်းႀကီး ၿပီး ခက္ခဲ ပါတယ္။ အျပင္ကေလေတြ အမ်ားႀကီးသြင္းေပးရမွာ မို႔ မီတာခ က လည္း အဆေပါင္း မ်ားစြာ ကုန္ က်ပါလိမ့္မယ္။ ေလကို လည္း မိုက္ခရို HEPA Filter & Charcoal Filters ေတြ တပ္ေပးရမွာ မို႔ စရိတ္လည္း မေသးပါဘူး။ ၿပီးရင္ ဒီအခန္းထဲ က ေလေတြ အျခားအခန္း ကို မသြားေၾကာင္း သက္ေသျပ ႏိုင္ဘို႔ လိုပါတယ္။ ဆိုလိုတာက တံခါးဖြင့္ လိုက္ရင္ေတာင္ အနံ႔ေတြ အျပင္ထြက္လာလို႔ မရပါဘူး။
LEED Certified Building ဟုတ္သည္ျဖစ္ေစ၊ မဟုတ္သည္ ျဖစ္ေစ ရံုးခန္းတြင္း မွာ ေဆးလိပ္ေသာက္ခြင့္ မရွိေအာင္ ဥပေဒ နဲ႔ ထိန္းခ်ဳပ္ထားတာ က ေတာ့ ေနရာေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ားမွာပါ။ စလံုး မွာ လည္း ဥပေဒ ေတြ ရွိပါတယ္။ အေမရိက မွာ လည္း ရွိပါတယ္။ တိုက္ခန္း နဲ႔ လံုးခ်င္းအိမ္ေတြ မွာေတာင္ မီးေဘးကာကြယ္ေရး အတြက္ Smoke Detectors ေတြ ပါေလ့တာမို႔ အၾကမ္းအားျဖင့္ ေဆးလိပ္ေသာက္ရင္ လည္း မီးလွန္႔ ပါလိမ့္မယ္။ (ကုလ အရ ဆိုရင္ ေတာ့ ႏိုင္ငံ တိုင္း အက်ံုးဝင္ တယ္ ဆိုသလားပဲ။)
ေဆးလိပ္၊ ေဆးရြက္ ကို သံုးလာ တာ ႏွစ္ေပါင္း ေထာင္ခ်ီ ေနၿပီး လူမ်ိဳး မေရြး၊ ယဥ္ေက်းမႈ မေရြး၊ ႏိုင္ငံမေရြး၊ တည္ရွိေနတဲ့ ဓေလ့တစ္ခုပါ။ ဒီလို ႏွစ္ေပါင္း မ်ားစြာ လက္ခံ လာတဲ့ ေဆးလိပ္ေသာက္ရွဴ ျခင္း ကို လက္ရွိအခ်ိန္ မွာ (ကိုယ္တိုင္ တရိႈက္မက္မက္ ေသာက္ရွဴ ေနရင္ေတာင္) ေကာင္းတဲ့ အက်င့္လို႔ အာမခံ ေျပာမဲ့ လူေတြ၊ လက္ခံမဲ့ လူေတြ ဘယ္ေလာက္ က်န္ပါေသးသလဲ။ (ရွိပါေသးတယ္။ သို႔ေသာ္ တစ္ေန႔ထက္ တစ္ေန႕ ေလ်ာ့က် လာေနပါၿပီ။) က်န္းမာေရး အသိပညာ ေတြ နည္းစနစ္ တိုးတက္ လာတာ နဲ႔ အတူ ဆိုးရြားတဲ့ ရလဒ္ ေတြ က လည္း သက္ေသ ရွိေနတာ မို႔ လူေတြရဲ့ အျမင္ေတြ လည္း ေျပာင္းသြား တဲ့ သေဘာပါ။
က်ေနာ္စီးဘူးတဲ့ ႏိုင္ငံတကာ ေလယာဥ္ေတြ မွာ ေဆးလိပ္ေသာက္ခြင့္ လံုးဝ မရွိေတာ့ ပါဘူး။ ဟိုတယ္၊ မိုတယ္ ေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား လည္း Non-Smoking ကိုဦးတည္ ေနၾကပါၿပီ။ ကားေမာ္ဒယ္ အသစ္ေတြ မွာ လည္း မီးညွိတဲ့ Lighter နဲ႔ ေဆးလိပ္ခြက္ မပါေတာ့ပါဘူး။ (Mostly because of Second-hand Smoke).
US မွာ ေဆးလိပ္ေသာက္တဲ့ သူ ဆို (အသက္၊ က်န္းမာေရး) အာမခံေၾကး ပိုေကာက္ ေလ့ရွိပါတယ္။ သို႔ေသာ္ အသက္ျပည့္သူ ေတြ အတြက္ ေရြးခ်ယ္ခြင့္ ကို ေတာ့ မပိတ္ပင္ထား ပါဘူး။ (ႀကိဳက္တတ္ ရင္ သေဘာရွိ ေသာက္ရွဴ ေတာ္မူႏိုင္ပါတယ္။ ျပည္နယ္တစ္ခု ဆို အသက္သာျပည့္ ေဆးေျခာက္ေတာင္ ခြင့္ျပုေသး။ ေကာ္လိုရာဒို)
ေဆးလိပ္ေဆးရြက္ နဲ႔ ပတ္ဝန္းက်င္ ထိခိုက္မႈ ဘာညာ ေျပာေနတဲ့ သူေတြ အမ်ားႀကီးပါ။ ဒီစာ ရဲ့ အဓိက ရည္ရြယ္ခ်က္ က ေဆးလိပ္ မေကာင္းေၾကာင္း ေျပာဘို႔ မဟုတ္တာမို႔ ဆက္မေျပာ လိုေတာ့ပါ။ အဓိက ရည္ရြယ္ခ်က္ က ေတာ့ ကေလးေတြ နဲ႔ ဆယ္ေက်ာ္သက္ လူရြယ္ ေတြ ကို ေဆးလိပ္ေဘး၊ အရက္ေဘး ကေန ကာကြယ္ဘို႔ ပါ။ (မူးယစ္ေဆးဝါး ဆိုရင္ ေတာ့ အမ်ားႀကီး ပိုဆိုးရြားပါတယ္။)
ဆယ္ေက်ာ္သက္ နဲ႔ ကေလးေတြ ကို ေဆးလိပ္ နဲ႔ သုရာ ေဘးကေန တရားဝင္ တားျမစ္ႏိုင္ဘို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ အသက္မျပည့္မီ အရက္ေသာက္တာ၊ ေဆးရြက္ႀကီး နဲ႔ ေဆးလိပ္ေသာက္တာ ေတြ ကို ႏိုင္ငံတကာ မွာ တရားဝင္ ဥပေဒ နဲ႔ ကန္႔သတ္ထားေလ့ ရွိပါတယ္။ ႏိုင္ငံတိုင္း လိုလိုပါ။ ႏိုင္ငံ ရဲ့အနာဂါတ္ လူငယ္ေတြ ငယ္ငယ္ရြယ္ရြယ္ လက္တဲ့စမ္း ၿပီး လမ္းမွား မေရာက္ေအာင္ ရွိသင့္တဲ့ ဥပေဒေတြပါ။ ကာယ၊ ဥာဏ ဖြံ႔ျဖိဳးမႈ ကို ဆိုးဆိုးဝါးဝါး ထိခိုက္ႏိုင္တာ ေၾကာင့္ လည္း ပါပါတယ္။
စကာၤပူ မွာ ၁၈ ႏွစ္မျပည့္ရင္ ေဆးလိပ္ေရာ အရက္ေရာ ဝယ္လို႔ မရပါဘူး။ မွတ္ပံုတင္ (Identity Card) စစ္ပါတယ္။ ေဆးလိပ္ဗူး ခြံ ေပၚ မွာ ေဆးလိပ္ေသာက္ လို႔ ျဖစ္ႏိုင္တဲ့ ေၾကာက္စရာ ပံုေတြ လည္း ပါပါတယ္။ က်န္းမာေရး နဲ႔ အျခားဆံုးရံႈး မႈ ေတြ အတြက္ အခြန္ ကို လည္း တစ္ဆ မက ေကာက္ထားပါတယ္။ ခ်န္ဂီ ေလဆိပ္ မွာ အခြန္မဲ့ စီးကရက္ တစ္ေတာင့္ (၂၀၀ လိပ္) ရႏိုင္တဲ့ ေငြနဲ႔ ကြ်န္းေပၚမွာ ေတာ့ ၂ဗူး ေလာက္ ပဲ ရပါလိမ့္မယ္။ ကြ်န္းေပၚ က စီးကရက္ တိုင္း မွာ အခြန္ေဆာင္ ထားေၾကာင္း စာတမ္း ပါပါတယ္။ မပါပဲ မိရင္ ေတာ့ လာထား နာၿပီ။ ယမကာ ကို လည္း ထို႔အတူ ပါပဲ။ ဘီယာ၊ ဝိုင္ က အစ အသက္ျပည့္ရင္ ဝယ္ေသာက္လို႔ ရေပမဲ့ အခြန္ကေတာ့ (လူမႈေရး ဆံုးရွဳံးမႈေတြ ကာမိေအာင္) တြက္ ထည့္ထားၿပီးသားပါ။ [စကားခ်ပ္ - ဘီယာ ကို ေတာ့ ၁၆ ႏွစ္ျပည္႔ရင္ ေသာက္ခြင့္ရွိတယ္ လို႔ လည္း ၾကားမိပါတယ္။ (မွန္မမွန္ မသိပါ)။]
ယူအက္စ္ မွာ လည္း ျပည္နယ္ အမ်ားစု က အနည္းဆံုး အသက္ ၁၈ ႏွစ္ေအာက္ ေဆးရြက္ႀကီး Tobacco နဲ႔ပါတ္သက္တာ ဘာမွ ဝယ္ခြင့္ မရွိပါဘူး။ ေရာင္းတဲ့သူလည္း ေရာင္းခြင့္ မရွိပါဘူး။ မွတ္ပံုတင္ လည္း စစ္ပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ေနရာေတြမွာ အနည္းဆံုး ၂၁ ႏွစ္ သတ္မွတ္တာလည္း ရွိပါတယ္။ အရက္ပါတဲ့ အေဖ်ာ္ယမကာ (Alcoholic Beverages) ေတြ ဆိုရင္ ေတာ့ ၂၁ ႏွစ္ေအာက္ လံုးဝ ဝယ္ခြင့္ မရွိပါဘူး။ သံုးစြဲ ေနတုန္း မိရင္လည္း မီးခိုးၾကြက္ေလွ်ာက္ လိုက္ပါလိမ့္မယ္။ ဝယ္ေပးတဲ့ သူ ေတာ့ နာၿပီ မွတ္။ ဂ်ပန္ နဲ႔ အျခားႏိုင္ငံ ႀကီး ေတြ လည္း ဒီလိုပဲ လို႔ ဆိုရပါမယ္။
လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္ အေမရိကန္ အာခီတက္ တစ္ေယာက္ က ဒီလိုေျပာပါတယ္။ ယူအက္စ္ မွာ ၁၈-ႏွစ္ ျပည့္ရင္ စစ္မႈထမ္းလို႔ ရၿပီ။ ဒါေပမဲ့ ဘီယာ က်ေတာ့ ၂၁-ႏွစ္မျပည့္ရင္ ေသာက္ခြင့္ မရွိဘူးကြာတဲ့။ (သူကေတာ့ ေသာက္တလြဲ လို႔ ဆိုလိုခ်င္ဟန္ ရွိပါတယ္။)
ေရာင္းတဲ့သူ ေတြ က လည္း ID မွတ္ပံုတင္ မစစ္ဘဲ မေနရဲပါဘူး။ လူငယ္ေတြ အုပ္စု လိုက္ ဝင္လာ ရင္ တစ္ေယာက္ မက်န္ စစ္ခ်င္ စစ္ပါတယ္။ ၾကီးတဲ့သူ က ငယ္တဲ့သူ ကို ဝယ္ေပးမွာ စိုးလို႔ပါ။ ေရာင္းတာမိရင္ စီးပြားပ်က္ သြားႏိုင္တယ္ေလ။ တခ်ိဳ႕ ဆိုင္ေတြ မွာ ေရးထားပါတယ္။ NO ID, NO SALE, Kick Them Out တဲ့။ ကန္လႊတ္ပလိုက္ လို႔ ဆိုလိုတာပါ။ (တကယ္သြားကန္ ရင္ေတာ့ ဘယ္ျဖစ္မလဲ၊ ေမာင္းထုတ္ဘို႔ပါ။)
လက္ရွိ အေျခခံ ပညာ စာသင္ေက်ာင္းေတြ (၁၂တန္း အထိ) နဲ႔ ေနာက္တကၠသိုလ္ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား က ခုခ်ိန္မွာ Smoke Free Environment ပါ။ စလံုးက NUS ဆို က်ေနာ္တို႔ စတက္တဲ့ year 2000 မတိုင္ခင္ ထဲ က ေဆးလိပ္ မေသာက္ရ နယ္ေျမပါ။ NTU လည္း ထို႔ အတူပါပဲ။ တကၠသိုလ္ ဝင္းထဲ ေဆးလိပ္ ဝယ္ဘို႔ မစဥ္းစားပါနဲ႔။ မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူး။ စလံုး က လူေတြ ေဆးလိပ္ မေသာက္ ရ နယ္ေျမ ဘယ္ေလာက္ မ်ားသလဲ သိၾကပါတယ္။ ( http://www.nea.gov.sg/public-health/smoking/faq-on-smoking-ban-in-public-places )
က်ေနာ္တို႔ RIT ေက်ာင္းေတာ္ႀကီး ဝင္းျခံ အတြင္း နဲ႔ ကန္တင္း မွာ ေဆးလိပ္ေသာက္ခြင့္ ေတြ ရွိေနတုန္းပဲလား။ Smoke Free Campus မျဖစ္သင့္ဘူးလား။ အခုတစ္ေခါက္ ျပန္ေတာ့ Mechanical Department စာသင္ခန္း အေပၚမွာ ဒီ စာတမ္း ကိုေတြ႕ရပါတယ္။
ဤတကၠသိုလ္ ပရဝုဏ္ အတြင္း ၌
မည္သူမွ်
ေဆးလိပ္မေသာက္ရ၊ ကြမ္းမစားရ
ေတြ႕ရွိပါက ဒဏ္ေငြ (၅၀၀၀ိ ) ေပးေဆာင္ရမည္။
ပါေမာကၡခ်ုပ္
ရန္ကုန္နည္းပညာ တကၠသိုလ္
ရံုးေတြ မွာ လည္း ေဆးလိပ္ေသာက္သူ ေတြ အတြက္ ရံုးအျပင္ မွာ သီးသန္႔ ေနရာရွိရပါတယ္။ တံခါးနား ေပ ၂၀ အတြင္း ေဆးလိပ္ေသာက္ခြင့္ မရွိပါ။ Ventilation Air Intake အနား ေဆးလိပ္ေသာက္ခြင့္ မရွိပါ။ (အေပၚမွာ ရွင္းျပခဲ့ သလို If LEED certified, 25 feet minimum).
အေမရိက မွာ တကၠသိုလ္ ေက်ာင္းသူ ေတြ ဘီယာဗူး နဲ႔ တူတဲ့ ေဖ်ာ္ရည္ ဝယ္လာတာ ကို အရပ္ဝတ္ ရဲေတြ ဝိုင္းဖမ္းတဲ့ ကိစၥ အသံထြက္လာတာ ၾကားမိ ပါေသးတယ္။၁၈-ႏွစ္ မျပည့္ေသးတဲ့ လူငယ္ေတြ ကို Minor လို႔ ေခၚပါတယ္။ သူတို႔အတြက္ ေျဖဆိုရရွိႏိုင္တဲ့ ကားေမာင္း လိုင္စင္ ကို Minor Driving License လုိ႔ေခၚပါတယ္။ Minor တစ္ေယာက္ထဲ ကားေမာင္း လာတဲ့ အခ်ိန္ ကားထဲ ဘယ္ေနရာ ျဖစ္ျဖစ္ အရက္ပုလင္း ပါတာ မိလို႔ ကေတာ့ နာၿပီ မွတ္။ (ေသာက္ေသာက္ မေသာက္ေသာက္ ကားေပၚပါလာရင္ နာမယ္။)
ခြ်င္းခ်က္ အေနနဲ႔ အခ်ိဳ႕ျပည္နယ္ေတြ မွာ မိဘ (သို႔ အုပ္ထိန္းသူ) က တစ္ဆင့္ ယူၿပီး တိုက္ရင္ ေတာ့ ေသာက္ခြင့္ ရွိပါတယ္။ ဥပမာ - အခ်ိဳ႕ စားေသာက္ဆိုင္ ေတြ မွာ မေအက ဝိုင္ႏွစ္ခြက္ မွာၿပီး ဆယ္ေက်ာ္သက္ သမီးကို ေပးတိုက္ ရင္ ရပါတယ္။ ဆိုးဆိုးရြားရြား မဟုတ္ရင္ေပါ့။ (စားပြဲထိုး က ေတာ့ Minor ေရွ႕ကို ခ်ေပးမွာ မဟုတ္ပါဘူး။) ေဆးလိပ္ က ေတာ့ ႏိုးႏိုး ပါ။
အရက္မူးၿပီး ကားေမာင္းျခင္း။
က်ေနာ္သိသေလာက္ ႏိုင္ငံတိုင္း မွာ ႀကီးက်ယ္တဲ့ ျပစ္မႈေျမာက္ပါတယ္။ ဒါဏ္လည္း အရိုက္ခံရမယ္။ လိုင္စင္လည္း အသိမ္း ခံရမယ္။ အေမရိက က တခ်ိဳ႕ခရိင္ေတြ မွာ ဆိုရင္ ေထာင္ထဲ တန္းပို႔ပါလိမ့္မယ္။ (ထံုးစံ အတိုင္း လူငယ္ဆို ရင္ စည္းကမ္းထိန္းသိမ္း ေရး ပုဒ္မ နဲ႔ ညိအံုးမယ္။) ရံုးေတြ က လည္း အရက္မူးလာရင္ လက္မခံ ပါဘူး။ Off-Show နဲ႔ ဆိုင္တဲ့ အခ်ိဳ႕ရံုးေတြ က အရက္ေသာက္ ထားမထား ရံဖန္ရံခါ အလစ္မွာ ေသြးစစ္ ၾကည့္နိုင္ ပါေသးတယ္။
အမ်ားျပည္သူ အပန္းေျဖတဲ့ ပန္းျခံထဲ မွာ ေဆးလိပ္ေသာက္တာ၊ ယမကာ မွီဝဲတာ ကို လည္း တားျမစ္ထားႏိုင္ပါေသးတယ္။ ကယ္လီဖိုးနီုးယား က အမ်ားအပန္းေျဖတဲ့ ကမ္းေျခ အခ်ိဳ႕မွာ ယမကာ မွီဝဲ တာ ကို တားျမစ္ထားပါတယ္။ ရဲေတြ က ေလးဘီးဆိုင္ကယ္ ေတြ နဲ႔ ပတၱေရာင္ လွည့္ၿပီး အေအးဗူး စိမ္ထားတဲ့ ေရခဲပံုး ေတြ ကို ဖြင့္စစ္တတ္ပါတယ္။ ေတြ႕ရင္ (ထံုးစံ အတိုင္း အီစလန္ ေဝဘို႔ ျပင္ထား။ အသက္မျပည့္ ရင္ ပိုနာမယ္။ အခ်ိဳ႕ရဲေတြ က အေဝး က ေန မွန္ေျပာင္း နဲ႔ လည္း လိုက္ၾကည့္ေနေလ့ရွိတယ္ လို႔ သိရပါတယ္။ အခ်ိဳ ွ႔ဆိုင္ေတြ မွာ အသက္ျပည္႔ရင္ အရက္ဝယ္လို႔ ရေပမဲ့ ဆိုင္ထဲ မွာ ေသာက္ခြင့္ မေပးပါဘူး။
အရက္ ယမကာ ေတြ ကို ေစ်းေပါေပါ နဲ႔ ေနရာမေရြး ဝယ္ေသာက္ႏိုင္ေအာင္ ခြင့္ျပဳထားတဲ့ အစိုးရ က ျပည္သူ ကို ေကာင္းစားေစခ်င္ တဲ့ အစိုးရ လို႔ ထင္ပါသလား။ (တစ္ခါေသာက္ တစ္ရက္ ေပ်ာ္ရမယ္ ေလ။ ေန႔တိုင္းေပ်ာ္ခ်င္ - ေန႔တိုင္းေသာက္။) ဒါလည္း အသက္ျပည့္တဲ့ သူေတြ ဆို ရင္ အာဏာပိုင္ လူႀကီးမင္း မ်ား ခြင့္ျပဳတာ ကို မေျပာလိုပါ။ အသက္မျပည့္ ေသးေသာ ကေလးမ်ား သံုးစြဲခြင့္ မရွိေအာင္ (သံုးစြဲခ်င္စိတ္လည္း မရွိေအာင္) ဘယ္လို ကာကြယ္ေပးထားပါသလဲ။
ကြမ္းယာ၊ ေဆးေပါ့လိပ္၊ ဆိုတာ ကလည္း ျမန္မာေတြ အတြက္ ႏွစ္ေပါင္း မနည္းေတာ့ တဲ့ ဓေလ့ထံုးစံ တစ္ခုပါ။ ဆက္ထိန္းသိမ္း သင့္တဲ့ ယဥ္ေက်းမႈ ဟုတ္မဟုတ္ ေတာ့ အခ်ိန္ က အဆံုးအျဖတ္ ေပးပါလိမ့္မယ္။
ကြမ္းယာ ထဲ မွာ ေဆးေပါင္းစံု ဘာမွန္းမသိတာ ေတြ အထိ ရႏိုင္ပါတယ္။ ဒီေဆးေတြ က လူေတြရဲ့ က်န္းမာေရး ဆံုးရံႈး မႈ ဘယ္ေလာက္ျဖစ္ေစသလဲ သုေတသန လုပ္ေနတဲ့ သူေတြ ရွိေနေလာက္ပါၿပီ။ ဒီဆံုးရံွုးမႈ ေတြ က ေငြေၾကး နဲ႔တင္ တိုင္းတာလို႔ ရမယ္ထင္ပါသလား။ တိုင္းတာလို႔ရတယ္ ဆိုရင္ေရာ ထိုက္တန္တဲ့ အခြန္ ရေနတယ္ လို႔ ဘယ္သူ သိပါသလဲ။ က်န္းမာေရး အတြက္ မသင့္ေတာ္ တာ သိေပမဲ့ တရားဝင္ တားျမစ္ထားတဲ့ ဥပေဒ ေတြ အဆင္သင့္ ရွိေနပါၿပီလား။ ရွိယံု နဲ႔ တင္ မလံုေလာက္ ပါဘူး။ ျပည္သူအားလံုး တစ္ေျပးညီ အစစ္အမွန္ ကာကြယ္ဘို႔ အတြက္ လံုေလာက္တဲ့ ဥပေဒ ျဖစ္ဘို႔လည္း လိုအပ္ပါတယ္။ မ်က္ႏွာမေရြး အေကာင္အထည္ ေဖာ္ႏိုင္ဘို႔ လည္း လိုအပ္ပါတယ္။
ျမန္မာျပည္ က ေက်ာင္းဝင္း အတြင္းမွာ ကြမ္းယာေဆးလိပ္ ေရာင္းခြင့္ ျပဳတာ ဘာလို႔ လက္ခံထားၾကတုန္းလဲ။ ေရာင္းတဲ့သူ ကို အျပစ္မေျပာခင္ Root Cause ေတြ ကို ၾကည့္ရပါမယ္။ ရွင္းရွင္းေျပာရရင္ မေရာင္းသင့္ မွန္း နားမလည္ ေသးတာပါ၊ မသိေသးလို႔ ပါ။ လူေတြ တေျဖးေျဖး နားလည္လာေအာင္ ပညာေပးရပါမယ္။ ကေလးေတြ ကို ငယ္ငယ္ေလးထဲ က ေဆးလိပ္နဲ႔ မနီးစပ္ ႏိုင္ေအာင္ ပ်ိုးေထာင္ေပးရပါမယ္။
ေက်ာင္းသြား၊ေက်ာင္းလာ လမ္းမွာ ေက်ာင္းသားေတြ ကို ဦးတည္ၿပီး ေရာင္းတဲ့ ဆိုင္ေတြ ကို ေရာ ဘယ္သူ က တရားဝင္ ဥပေဒ အရ ဘာေျပာခြင့္ၾကပါသလဲ။
ကြမ္းယာ ထဲ မွာ ေဆးရြက္ႀကီးပါတယ္။ ဘယ္သူ႕ ကို မဆို ေရာင္းခြင့္ ရွိတယ္။ အသက္မျပည့္ခင္ ဝယ္စားလို႔ရတယ္။ ဒါေတာင္ ျပည္တြင္းျဖစ္ ေဆးရြက္ႀကီး စားတဲ့ သူက ခပ္နည္းနည္း။ ဘယ္လိုစြဲေအာင္ ဘာအဆိပ္ေတြ ထည့္ထားမွန္း မသိတဲ့ ကုလားျပည္ က သံဗူးေတြ။ အစစ္အေဆး မရွိ။ အထိန္းအကြပ္ မရွိ။
တခ်ိဳ႕ ကေလးေတြ ေလးငါးႏွစ္ ေက်ာင္းေတာင္ တက္ခြင့္ မရေသးဘူး ေဆးလိပ္ ဝယ္ခိုင္းရင္ ဝယ္ေပးရတယ္။ အရက္ ဝယ္ေပးရတယ္၊ မႏိုင္တႏိုင္ ပုလင္းကို ဆြဲလို႔။ ခိုင္းတဲ့သူ က လည္း မာတပီတ၊ အဘိုးအဘြား ေတြ ေတာင္ ပါခ်င္ပါမယ္။ ဘာလို႔ ခုိင္းၾကသလဲ။ လူႀကီးျဖစ္ေပမဲ့ မသိနား မလည္ ႏိုင္ေသးလို႔။ (အႏိုင္က်င့္ ခိုင္းတာ လည္း ရွိႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဗဟုသုတ အားနည္း တာ က အဓိက ပါ။) ဝယ္ေပးတာနဲ႔ တင္ အလိုလို ရင္းႏွီးသြားပါၿပီ။ လူငယ္ဆို တာ အတုျမင္ အတတ္သင္။
ေဆးလိပ္ မီးညွိ ေပးပါအံုး ဆို ရင္ မီးဖိုထဲ ဝင္ မီးက်ီးခဲ ကို တဖူးဖူး မႈတ္ၿပီး မီးရတဲ့ အထိဖြာ ၿပီး ေပးရတာ ရွိတယ္။ မေသာက္တတ္ ဘဲ ခံႏိုင္ရိုးလား။ Second Hand Smoke ဒါဏ္ ကို လည္း ကေလးေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ခံေနရတုန္း။
ကေလးေတြ နားမွာ ေဆးလိပ္ မေသာက္သင့္ တာ လူတိုင္းသိတယ္ လို႔ ထင္ပါသလား။
ကမာၻ႕က်န္းမာေရး အဖြဲ႕ႀကီး (WHO) မွာ ေဆးလိပ္ေဆးရြက္ နဲ႔ ပါတ္သက္တဲ့ စာတမ္းေတြ ရွိပါတယ္။ ကေလးေတြ အတြက္ ဘယ္လို ကာကြယ္သင့္ သလဲ ဆိုတာ လည္း ပါဝင္ပါလိမ့္မယ္။
ကားေပၚမွာ ေဆးလိပ္ မေသာက္ရ ဆိုေပမဲ့ ေသာက္တဲ့သူ ကို ဘယ္သူမွ မေျပာရဲၾက။ နယ္က ဗီဒီယို ရံုေတြ မွာ ေဆးလိပ္ေသာက္ခြင့္ ရွိလား။ လူစံုတဲ့ ေနရာ မွာ ေဆးလိပ္ေသာက္တာေရာ။ စကားမစပ္ - အားလံုးက ဥေပကၡာ ျပဳထားတဲ့ အခ်ိန္ မွာ လူစြမ္းေကာင္း လုပ္ မေသာက္နဲ႔ လို႔ သြားမေျပာေလနဲ႔ ေျပာရင္ အေဆာ္ခံ ရႏိုင္ပါတယ္။ (တရားဝင္ ဥပေဒ မရွိရင္။) ေျပာမိလို႔ အေဆာ္ခံ ရ ရင္ စာေရးသူ လာ အျပစ္မေျပာ ၾကပါ ကုန္ႏွင့္။
အဲယားကြန္း ဖြင့္ထားတဲ့ ဆိုင္ထဲ စီးကရက္ ေသာက္တာ ခြင့္ျပဳထားတုန္းပဲလားမသိ။ ဒီဆိုင္ေတြ ထဲ ကေလး ေတြ နဲ႔ လူငယ္ေတြ လည္း ဝင္ထိုင္ခ်င္ ထိုင္မယ္။ (တရားဝင္ ခြင့္မျပဳေတာ့ ဘူး လို႔ေတာ့ ထင္ပါတယ္။ စာဖတ္သူ ဘယ္လို သေဘာရပါသလဲ။)
မွတ္မွတ္ရရ ျမန္မာျပည္ အရင္ တစ္ခါ ျပန္တုန္း က FMI Tower သြားတယ္ မီးခိုးမႊန္ လို႔ ထြက္ေျပးရတယ္။ J-Donut မွာ ေကာ္ဖီေသာက္ မလို႔ ဝင္ေတာ့ ရႈေတာ္မူ ေနၾကတာ ေဆာင္းတြင္း ႏွင္းပိတ္ေနတဲ့ အတိုင္းပဲ။ ေတာ္ရံုဆိုရင္ေတာ့ မမႈပါဘူး။ ေကာ္ဖီလည္း ငတ္ေရာ၊ ၾကာေတာ့ ၾကာပါျပီ။ (ခုတစ္ေခါက္ အျပန္မွာ ေတာ့ ဆိုးဆိုးရြားရြား သိပ္မေတြ႕ရေတာ့ ပါဘူး။ ပံုစံ က အဲကြန္းခန္းထဲ မွာ ေဆးလိပ္ေသာက္ခြင့္ ပိတ္လိုက္ပံု ရပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ဆိုင္ေတြ မွာ လည္း ၁၈-ႏွစ္ေအာက္ မေရာင္းရ စာတမ္းထိုးထားတာ ေတြ႕မိပါရဲ့။ ေနရာတိုင္းေတာ့ မျဖစ္ေသးပါ)
အသက္မျပည့္တဲ့ ကေလးေတြ ဘီယာ စုတ္တာ၊ ထေရ ဆြဲတာ ေရာ ေရာင္းတဲ့ သူ ကို ဘာမွ မလုပ္ၾကဘူးလား။ ႏိုင္ငံ တကာ မွာ ေတာ့ ရဲ အေရးပိုင္တဲ့ အမႈ။ (ေရာင္းသူေရာ၊ ေသာက္သူေရာ.)။
ဗုဒၶ ဘာသာဝင္ ေတြက ေရာ ကေလးေတြ သုယာေမရိယ က်ူးလြန္တာ ကံ၊ ကံ၏ အက်ိုး သေဗၸသတၱာ ကံမၼသကာ လုပ္ေနၾကအံုး မွာ လား။
အသက္မျပည့္ခင္ ေဆးရြက္ႀကီး နဲ႔ မထိေအာင္၊ မနီးစပ္ေအာင္ ဘယ္လို လုပ္ႀကမလဲ။ အရက္နဲ႔ ေဝးေအာင္ ဘာလုပ္သင့္လဲ။
ေဆးလိပ္ခံု ေတြ ဆိုတာ ျမန္မာ အမ်ိဳးသမီး ထု အတြက္ ေခတ္အဆက္ဆက္ မွာ ဆံုစည္း Community Centers ေတြပါ။ အမ်ိုးသမီးထု စကားေျပာရင္း (ေတာက္ေတာက္ေတာက္၊ ဒံုးဒံုးဒံုး) ေဆးလိပ္လိပ္ရင္း။ ေရဒီယို က သီခ်င္းေလး ေတာင္းလိုက္၊ ေနာက္ သတင္းစံု၊ အတင္းစံု။ ေတာ္ရံု သမီးရွင္ ေတြ သမီးေတြ ကို အိမ္ မွာ ေဘာ္ေၾကာ့ မျဖစ္ေစခ်င္ ရင္ ေဆးလိပ္ခံု ပို႔လိုက္ အဆင္ကို ေျပလို႔။
ပါမစ္၊လိုင္စင္ လိုအပ္ခ်က္ အခြန္ဘာညာ စာေရးသူ နဲ႔ မဆိုင္ပါ (တာဝန္ရွိသူ ေတြ သေဘာ ေတာ္ အတိုင္း အမ်ားအက်ိုး အတြက္ သင့္ေတာ္သလို ေဆာင္ရြက္ေတာ္ မူၾကပါကုန္။) အသက္မျပည့္ေသးတဲ့ ကေလး ေတြ အတြက္ က ေတာ့ ႏိုင္ငံသား အားလံုး နဲ႔ ဆိုင္တာမို႔ စြက္ပါမယ္။ ကေလးေတြ၊လူငယ္ေတြ ေဆးရြက္ႀကီး နဲ႔ ကိုင္တြယ္ ထိေတြ႕ ရတဲ့ အခါ အေရျပား က နီကိုတင္း ကို စုတ္ယူႏိုင္ပါတယ္တဲ့။ ဆိုလိုတာ က ေဆးလိပ္ခံု မွာ ေဆးလိပ္လိပ္ ရင္ ေဆးလိပ္ မေသာက္ေသာ္လည္း နီကိုတင္း စြဲေနႏိုင္တယ္ ဆိုတဲ့ သဘာဝ ပါ။ ေန႔စဥ္ ထိေတြ႕ အနံ႕ေငြ႕ေတြကို ရႈရိွုက္ ေနရရင္ ေဆးလိပ္ေသာက္သူ လို က်န္းမာေရး ရလဒ္ေတြ ရႏိုင္ပါတယ္။ ငယ္ရြယ္သူ ေတြ ကို ေဆးရြက္ က ဦးေႏွာက္ ကို ျပင္မရတဲ့ ပ်က္စီးမႈ၊ ေျပာင္းလဲမႈျဖစ္ေပၚ ေစႏိုင္ပါတယ္။
စကားမစပ္ - ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ေအာင္ဆန္း က ဂ်ပန္ေရႊရည္စိမ္ လြတ္လပ္ေရး အၿပီး လမ္းေပၚ ေဆးရြက္ႀကီး လွမ္းတဲ့ အေၾကာင္း ကို မိန္႔ခြန္းထဲမွာ လြတ္လပ္ေရး အလြဲသံုးစား လုပ္တာ လို႔ ထည့္ေျပာခဲ့ပါတယ္။ ဗိုလ္ခ်ုပ္ မရွိေတာ့ တာ အႏွစ္ ၇၀ ေက်ာ္ ရွိပါၿပီ။ ေဆးရြက္ႀကီး နဲ႔ ေဆးစပ္ ကို လမ္းေပၚ မွာ လွမ္းရင္ ဘယ္သူ က တားျမစ္ခြင့္ ရွိပါသလဲ။ (ေနရာ အေတာ္မ်ားမ်ား မွာ ေတြ႕ဘူးပါတယ္။)
ေဝဘန္ေတာ္ ေျပာေတာ္မူၾကပါအံုး စာဖတ္သူတို႔။
ဘာေတြ ျပင္ဘို႔ လိုေနၿပီလဲ။ တိုင္းျပည္ တိုးတက္ဖို႔ ေျပာင္းလဲဘို႔ အသံေကာင္း ဟစ္ယံု ငါနဲ႔ မဆိုင္ ေဝဖန္ ေလကန္ သူမ်ား အပုတ္ခ် ယံု လက္ညွိဳး ထိုးယံု နဲ႔ ဆိုရင္ေတာ့ ဘာမွ ျဖစ္လာမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ Feasible Solution ဆိုတာ ျဖစ္ႏိုင္တဲ့ ေကာင္းမြန္သင့္ေတာ္ တဲ့ အေျဖစစ္ ျဖစ္သင့္ပါတယ္။ အေျဖမရွာ မေပးႏိုင္ ပဲ အာရင္ က်ီးအာသီး သာသာ ပါပဲ။ (လြတ္လပ္စြာ သေဘာထား ကြဲလြဲခြင့္ ရွိပါတယ္။)
မွတ္ခ်က္။ ။
အသက္ျပည့္လို႔ ကိုယ့္အဆုတ္၊ ကိုယ့္အသည္း နဲ႔ ကိုယ့္ဆံုးျဖတ္ခ်က္ နဲ႔ ကိုယ္မိုက္တာ ကို ေတာ့ စာေရးသူ ေျပာခြင္႔ မရွိပါ၊ (ေမာင့္သေဘာ၊ ခင့္သေဘာ ပါ။)
ႀကိုက္တတ္လို႔ ေဆးလိပ္ေသာက္ရႉသူ လူႀကီးမင္း ေတြ၊ ယမကာ မွီဝဲသူ လူႀကီး မင္း ေတြ ကို လည္း ကေလး လူငယ္ ေတြနဲ႔ လြတ္ရာမွာ သံုးေဆာင္ဘို႔ ေမတတာ ရပ္ခံပါရေစ။ ေဆးလိပ္ က ေတာ့ Second Hand Smoke နဲ႔ ကေလး လူငယ္ ေတြ ကို တိုက္ရိုက္ ဆိုးက်ိုး ေပးပါလိမ့္မယ္။ အတုျမင္ အတတ္ သင္ ဆို တာ သတိရေတာ္ မူၾကပါ။
Get PDF Copy - Feel Free to Share....
စကားမစပ္ - ဗဟုသုတ အားနည္းတာ နဲ႔ ဆင္းရဲမႈ ေတြ အ စစ နိမ့္က်ေနမႈ ေတြ စတဲ့ လက္ရွိ Root Causes ေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား က ဘယ္မွာ ဆံုးလဲ မေမးပါနဲ့၊ ေနာက္ လူေတာ္ လူေကာင္းေတြ ေနရာမွန္ ရလာရင္ေတာင္ မွ ဒီ နာတာရွည္ အက်ိုးဆက္ ေတြ တစ္ခုခ်င္း အျမစ္ျပတ္ ႏိုင္ဘို႔ အခ်ိန္ အေတာ္ၾကာအံုး မွာပါ။)
Friday, March 25, 2011
Water Cooled Chiller Plant Efficiency and Singapore Green Mark Program
- Writing In Progress -
Contents
... Back to Top (Contents)....
Green Mark Rating Peak Building Cooling Load (RT) < 500 ≥ 500 Efficiency ( kW/RT) Certified 0.80 0.70 Gold 0.80 0.70 GoldPlus 0.70 0.65 Platinum 0.70 0.65
Green Mark GoldPlus - At Least 25% energy saving
Green Mark Platinum - At Least 30% energy saving
REF: http://www.bca.gov.sg/EnvSusLegislation/others/GM_Certification_Std2010.pdf
သတိျပဳရမွာ က Water Flowrate ေတြ ဟာ ΔT နဲ႔ ေျပာင္းျပန္ အခ်ိဳးက်တယ္ ဆိုတာပါ။ Ref: http://www.ahrinet.org/App_Content/ahri/files/standards%20pdfs/AHRI%20standards%20pdfs/AHRI%20550-590_2003.pdf
Ref: SS530:2006. pg 14: for Chiller ≥ 1055kW : COP > 6.1
3.517 kW/RT ÷ 6.1 kW/kW (COP) = 0.577 kW/RT
Therefore: Minimum Chiller Efficiency ≤ 0.58 kW/RT
Ref: SS553: 2009: pg.22: For chilled water system 349 kW/m³/s
Water Flowrate: 0.1514 l/s.RT (at ARI 550: Standard Condition)
0.1514 l/s.RT × 349 kW/m³/s × 1 / 1,000 m³/l = 0.053 kW/RT
Therefore: Minimum Chilled Water Pumps Efficiency < 0.053 kW/RT
Ref: SS553: 2009: pg.22: For condenser water system 301 kW/m³/s
Water Flowrate: 0.18925 l/s.RT (at ARI 550: Standard Condition)
0.18925 l/s.RT × 301 kW/m³/s × 1 / 1,000 m³/l = 0.057 kW/RT
Therefore: Minimum Condenser Water Pumps Efficiency < 0.057 kW/RT
Ref: SS530:2006. pg 15: for Propeller or Axial Fan Cooling Tower ≥ 3.23 l/s.kW
Water Flowrate: 0.18925 l/s.RT (Same as Condenser Water Pumps)
0.18925 l/s.RT ÷ 3.23 l/s.kW = 0.059 kW/RT
Therefore: Minimum Cooling Tower Efficiency < 0.059 kW/RT
... Back to Top (Contents)....
- xxxx -
ကိုယ္ေရြးခ်ယ္တဲ့ Chiller ရဲ့ Full Load Efficiency ကို Manufacturer's Catalogue / Technical Data ကေန ဖတ္ယူရပါမယ္။ ARI 550 Standard Condition ျဖစ္ဘို႔ သတိထားပါ။
Where;
Q = Water Flowrate (l/s )
h = Pump Head (m )
ηp = Pump Efficiency
ηm = Motor Efficiency
သူ႔ရဲ့ မူရင္း က ေတာ့ 
---- DRAFT ------ ... Back to Top (Contents)....
Select High efficiency Chillers.
Optimize Size and Quantity Combination. Chillers of different capacities have different efficiencies, optimize them.
Optimize the refrigerant choice: Choose Higher Efficiency Refrigerant if favorable
Consider and check for Part Load efficiency
Watch out for Life Cycle Cost and Initial Investment Cost
Chiller Efficiency Improve with;
Check the efficiency changes for Different Chilled Water Supply/Return Temperature and Entering Condenser Water Temperature Humidity vs High Chilled Water Supply Temperature High dT vs FCU, Air Side
Select the optimum pump size and Use VSD when required to vary the flowrate
Select high efficiency pumps and motors
Common Header Pumping (or) One-to-One Pumping
Primary Only? Or Primary + Secondary
Check for Optimum Efficiency
Get Space for Cooling Tower Performance, prevent hot-moist air short circuit. May utilize VSD however if Chiller Efficiency improve better with Lower Condenser Water Temperature Choose Constant Speed.
Over-sizing Cooling Tower a little bit will save a lot.
Bad Cooling Tower Performance : It will drag the whole chiller plant down.
Don't let Architects give less space than required for cooling tower, don't let them cover or enclose it with decoration. (Major Mistake)
Cooling Tower ေဘးမွာ ေနရာေတြ အမ်ားႀကီး လြတ္ေနတယ္ လို႔ ထင္တယ္။ Cooling Tower က အရုပ္ဆိုးတယ္ လို႔ထင္တယ္။ Trellis ေတြ၊ Louver ေတြ နဲ႔ ကာတယ္။ အသံလုံေအာင္ ဆိုၿပီး နံရံေတြ နဲ႔ ကပ္ပစ္တယ္။
VSD good for Close Loop Pumps with Little or No Static Head
VSD Good for Fans
Power Varies proportional to the Cube of Flowrate
However, Lowering Condenser Water Temperature may offset the fan power
Condenser Water Temperature and VSD
Condenser Water Pump and VSD
Cooling Tower closer to Chillers (However, Cooling Tower Should not be below the Chiller to prevent System drain to Cooling Tower)
Provide sufficient space for Cooling Tower. Don't let Architects give less space than required for cooling tower, don't let them cover or enclose it with decoration. (Major Mistake)
Size the Pipes to Lower Friction Loss (reduce Flow Velocity, Note: It will not Lower equipment Friction Losses)
Use the fittings with Lower Head Loss
Use minimum bends (elbows means head loss)
Common Header Pumping (or) One-to-One Pumping
Optimizing chilled water supply temperature and increasing delta T
Maintain DT
Improve Condenser Water Temperature
Use redundant Cooling Tower to Improve Approach (or) Condenser Water Temperature
Increasing pipe sizes to decrease pump heads (Note: It will not Lower equipment Friction Losses)
Simulation with weather profile, instead of extreme design condition
There will be Cost and other system performance impacts associated with any changes in design parameters.
... Back to Top (Contents)....
... Back to Top (Contents)....
Friday, March 6, 2009
ASHRAE Guide for Buildings in Hot & Humid Climage မိတ္ဆက္။
- ပူျပင္းၿပီး Humidity မ်ားတဲ့ ရာသီဥတု ရွိတဲ့ ေဒသေတြ က အေဆာက္အအံု ေတြ ကို ဒီဇိုင္း လုပ္တဲ့ အခါ Challenges က ေအးေအာင္ လုပ္ရံုတင္ မဟုတ္ေတာ့ ပါဘူး။ စြတ္စိုထိုင္းမႈိင္းမႈ Humidity နဲ႔အတူကပ္ပါလာတဲ့ ျပႆနာ ေတြ ကို ပါ ထည့္သြင္း စဥ္းစားရပါတယ္။ ဟုိတယ္ခန္း က ေမြ႕ရာေအာက္မွာ ေရဝပ္ေနတာ၊ wall paper ေနာက္မွာ ေရခိုေနတာ၊ မိႈစြဲ ေနတာ၊ ၾကမ္းပိုးထူတာ၊ ေဆြးေျမ႔တာ၊ ေအာက္သက္သက္ အနံ႔ ဆိုးထြက္ေနတာ စတဲ့ ျပႆနာ ေပါင္းစံု ပါ။ အထူးသျဖင့္ အေရွ႕ေတာင္အာရွ ႏိုင္ငံေတြ အတြက္ ဒီ အေၾကာင္းအရာ က အေရးပါ ပါတယ္။
- စာေရးသူ တို႔ အေနနဲ႔ ဒီ ေဒသေတြ အတြက္ ဒီဇိုင္းလုပ္တဲ့ အခါ humidity ကို အထူး သတိထား ဂရုစိုက္ ရေလ့ရွိပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ အတိမ္းအေစာင္း သိပ္မခံ တဲ့ High-Tech Production Factories ေတြ မွာ ပိုၿပီးဂရုစုိက္ ရပါတယ္။ ဒီအေၾကာင္း ကို ေလ့လာလည္း ေလ့လာ အသံုးလည္း ခ် ေနစဥ္ မွာပဲ Seminar တစ္ခု တက္ဘို႔ အခြင့္အေရး ရတာ နဲ႔ သြားတက္ျဖစ္ ခဲ့ပါတယ္။ “New & Existing Buildings in Hot and Humid Climates” ျဖစ္ပါတယ္။ ေဟာေျပာသူ က ေတာ့ ASHRAE president 2006-07 တာဝန္ ယူခဲ့ဘူးသူ Mr. Terry E. Townsend, (P.E., Fellow ASHRAE) ျဖစ္ပါတယ္။
- မၾကာေသးခင္ က ဒုတိယအႀကိမ္ ျဖည့္စြက္ ရိုက္ႏွိပ္ ထုတ္ေဝတဲ့ “The ASHRAE Guide for Buildings in Hot & Humid Climates” ကို အေျခခံၿပီး ေဟာေျပာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေနရာကေတာ့ စကၤာပူ ႏိုင္ငံ BCA Acamedy မွာပါ။ ဒုတိယ ပိုင္းမွာ ေတာ့ NUS က Professor တစ္ေယာက္ျဖစ္တဲ့ Professor S.K. Chou ကေနၿပီး “Enhancement of the Envelope Thermal Transfer Value Criterion for Improved Energy Performance of Buildings” အေၾကာင္းကို ဆက္လက္ ေဟာေျပာပါတယ္။ (ဒီအေၾကာင္းကိုေတာ့ ေနာက္တစ္ပါတ္ မွာ ဆက္လက္ တင္ျပေပးပါမယ္။)
- ဒီတစ္ပါတ္ မွာ ေတာ့ ဒီလို ပူျပင္းစြတ္စို တဲ့ ရာသီဥတု ရွိတဲ့ ေဒသ က အေဆာက္အအံု အားလံုး အတြက္ အေျခခံ စဥ္းစားရမဲ့ အခ်က္ ေတြ ကို ျခံဳငံု တင္ျပမွာပါ။
- North America မွာ mold (မိႈတက္တဲ့မိႈ) ကို ေရွ႕ေနေတြ ေပးထားတဲ့ နာမည္ က ေငြ (money) ပါတဲ့။ ဆိုလိုတာ က မိႈတက္တာ ေတြ႕လို႔ ကေတာ့ သူတုိ႔ ဂြင္၊ ေငြတြင္း နဲ႔ တူတဲ့ အမႈေတြ ရမွာ ျဖစ္လို႔ ပါတဲ့။
- The ASHRAE Guide for Buildings in Hot & Humid Climates
- ပထမ အႀကိမ္ရိုက္ႏွိပ္ စဥ္ က စာအုပ္ ကိုေတာ့ ဖတ္ရႈေလ့လာ ဘူးပါတယ္။ လက္ရွိ ဒုတိယ အႀကိမ္ မွာေတာ့ ပထမ အႀကိမ္ ထက္ သံုးဆေလာက္ ပိုထူလာတာ ေတြ႕ရပါတယ္။ ဖတ္ၾကည့္ဘို႔ အခြင့္အေရး ေတာ့ မရေသး ပါဘူး။
- ဒီစာအုပ္ရဲ့ အညႊန္း keyword ေတြ ကေတာ့ Moisture (အစုိဓာတ္), mold (မိႈတက္), humidity (စိုထိုင္းဆ), dehumidification (စိုထိုင္းဆ ေလွ်ာ့ခ်ျခင္း), sustainability (ေရရွည္တည္တံ့ ႏိုင္မႈ), energy reduction (စြမ္းအင္အသံုး ေလွ်ာ့ခ်ျခင္း) , moisture management (စြမ္းအင္ စီမံခန္႔ခြဲျခင္း), hot and humid climates (ပူျပင္းစြတ္စိုေသာ ရာသီဥတု) ေတြျဖစ္ပါတယ္။
The expanded second edition of The ASHRAE Guide for Buildings in Hot and Humid Climates triples the size of this popular reference, adding information on building enclosures, dehumidification, sustainability, mold avoidance, energy reduction, and much more—all tightly focused on the needs of owners, architects, and engineers who build and manage buildings in hot and humid climates. The book includes six chapters that discuss critical crosscutting issues for architecture, engineering, and building management along with eleven chapters of detailed and practical solutions to everyday problems in each area. This expanded second edition provides a richly illustrated summary of the state of the art in building science, moisture management, and techniques for reducing energy consumption in hot and humid climates, all based on real-world field experience as well as on recent ASHRAE research. The expanded second edition is written and illustrated by Lew Harriman, the lead author of ASHRAE’s well-known Humidity Control Design Guide, and by Joe Lstiburek, ASHRAE Fellow and the author of the irreverent and popular Building Science column in the ASHRAE Journal.
Related Products: Humidity Control Design Guide
Format: Hard cover, 8.5" x 11"
Keywords: moisture, mold, humidity, dehumidification, sustainability, energy reduction, moisture management, hot and humid climatesPublisher: ASHRAE Year: 2009 Author: Lewis G. Harriman, III, and Joseph W. Lstiburek Number of Pages: 316 ISBN/ISSN: 978-1-933-742-43-4 Sponsor: TC 1.12, Moisture Management in Buildings
- Lstiburek's Guide to Solving IAQ Problems
- ဒီေဒသေတြ မွာ ရွိတဲ့ အေဆာက္အအံု ေတြ မွာ ေတြ႕ရေလ့ ရွိတဲ့ အဓိက ျပႆနာ က ေတာ့ IAQ (Indoor Air Quality) လို႔ေခၚတဲ့ အေဆာက္အအံု အတြင္း က ေလရဲ့ သန္႔ရွင္းလတ္ဆတ္မႈ အရည္အေသြး ကို ထိန္းသိမ္းႏိုင္ဘို႔ပါ။ IAQ မေကာင္းလို႔ ျဖစ္လာမဲ့ ျပႆနာ ေတြ ကလည္း အမ်ားႀကီးမို႔ပါ။
- ဒီ ဒုတိယ အႀကိမ္ စာအုပ္ မွာ ပူးတြဲေရးလာတဲ့ စာေရးသူ အသစ္ Lstiburek က IAQ ျပႆနာေတြ ကို ေျဖရွင္းဘို႔ လမ္းညႊန္ခ်က္ အခ်ိဳ႕ေပးထားပါတယ္။
- If it smells – it probably is bad
အနံ႔ရတယ္ ဆိုရင္ေတာ့ အဲဒါမေကာင္းတာ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ - Not everything that is bad smells
အားလံုးက အနံ႔ဆိုးတာ ေတြခ်ည္း မဟုတ္ပါဘူး။ (Carbon monoxide, carbon dioxide, ozone လိုဓာတ္ေငြ႔ေတြ က အနံ႔အသက္ မရွိတဲ့ ဓာတ္ေငြ႔ေတြပါ။) - Vent combustion sources
မီးေလာင္ေပါက္ကြဲ မႈရွိတဲ့ မီးဖို၊ Dryer, Engine အစရွိတဲ့ combustion sources ေတြ ကေန vent လို႔ေခၚတဲ့ ေလကို အေဆာက္အအံု ျပင္ပကို ထုတ္လႊတ္ ေပးဘို႔။ မဟုတ္ရင္ ေလထဲကို မီးေလာင္ၿပီး ထြက္လာတဲ့ COx, NOx နဲ႔ အျခား Pollutant ေတြ အခန္းထဲ စုလာပါလိမ့္မယ္။ - Construct a tight enclosure
အေဆာက္အအံု ရဲ့ အကာအရံ enclosure ေတြက ေလလံုေနဘို႔ လိုပါတယ္။ ဒါမွ moisture မ်ားတဲ့ အျပင္ ကေလေတြ အထဲ ကို Infiltrate (စိမ့္ဝင္) မလာမွာျဖစ္ပါတယ္။ - Keep things form getting wet, hot or exposed to UV. Isolate those that do from occupants.
အရာဝတၱဳေတြ ကို ေရမထိေအာင္ (မစိုစြတ္ မေနေအာင္)၊ အပူ နဲ႔ UV ေတြ မထိေအာင္ ထားပါ။ ဒါေတြထိမဲ့ အရာဝတၱဳေတြ ကိုေတာ့ လူေတြနဲ႔ သီးသန္႔ ျဖစ္ေအာင္ ခြဲထားပါ။ - Control indoor humidity
အခန္း ထဲမွာ ရွိတဲ့ Humidity ကိုထိန္းပါ။ ဒီ Humidity ဆိုတဲ့ေနရာ မွာ Space Humidity တင္မက Surface Humidity ပါ ထည့္သြင္း စဥ္းစား ေပးရပါမယ္။ - Maintain “stinky places/ things” (eg. Bathrooms, kitchens, elevator shafts & trash chutes) under a negative pressure.
အနံ႔မေကာင္းတဲ့ ေနရာ၊ ပစၥည္းေတြ ရွိတဲ့ ေနရာ (ေရခ်ိဳးခန္း၊ အိမ္သာ၊ မီးဖိုေခ်ာင္၊ elevator shafts နဲ႔ အမိႈက္ပစ္တဲ့ trash chutes, etc.) ေတြကို မယ္။ (လံုေလာက္တဲ့ Exhaust ေပးျခင္းျဖင့္) negative pressure မွာ အၿမဲရွိေနေအာင္ ထိန္းထားေပးပါ။ - Keep things & spaces clean
ေနရာ နဲ႔ ပစၥည္းေတြ ကို သန္႔သန္႔ရွင္းရွင္း ထားေပးပါ။ - Filter for people not just equipment
စက္ပစၥည္းေတြ ကို သာမဟုတ္ ပဲ လူေတြ အတြက္ လည္း ေလကို သန္႔စင္ ေအာင္ Filter စစ္ေပးပါ။ - Ventilate for people, not just the building (Source control ventilation will handle the building)
အေဆာက္အအံု အတြက္ သာမဟုတ္ပဲ လူေတြ အတြက္ကိုလည္း ventilate (ေလသန္႔သြင္း) ေပးပါ။ အေဆာက္အအံု အတြက္ Source control ventilation က တာဝန္ယူ ပါလိမ့္မယ္။ - Don't do stupid things to your building
သင့္အေဆာက္အအံု အတြက္ မိုက္မဲတဲ့ အျပဳအမူေတြ မလုပ္ပါနဲ႔။
- If it smells – it probably is bad
- Improving Thermal Comfort
- ဒီ အပူပိုင္းေဒသ ေတြမွာ Humidity တက္ လာတာနဲ႔ အိုက္စပ္ မႈ က Occupant’s Comfort Level က်ဆင္းလာတာ ကို အဓိကေတြ႕ရပါတယ္။
- Thermally Comfort ျဖစ္တယ္ဆိုတာ ေအးစိမ့္ေနတာ ကိုဆိုလိုတာ မဟုတ္ပါဘူး။ Thermal Comfort အေၾကာင္းကို အရင္ HVAC Systems: Introduction to Design မွာ တင္ျပခဲ့ ပါတယ္။ ပိုၿပီး အေသးစိတ္ သိခ်င္ရင္ မွီျငမ္းစရာ ကေတာ့ ASHRAE Standard 55: Thermal Environmental Conditions for Human Occupancy ပါ။ Hot & Humid Climate မွာ Thermal Confort ကို ဘယ္လို ပိုေကာင္းေအာင္ လုပ္မလဲ ဆိုတာ ကို အခု ဆက္လက္ တင္ျပမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
- Key Suggestions
အဓိက အၾကံေပးခ်က္ ေတြ ကေတာ့- အပူကူးမႈ နည္းေအာင္ ေကာင္းေကာင္း Insulation လုပ္ထားတဲ့ enclosure ေတြကို ဒီဇိုင္းလုပ္ပါ၊ ေဆာက္လုပ္ပါ။ ေန က လာတဲ့ Solar Heat အပူနဲ႔၊ Glare (မ်က္စိ က်ိန္းေစတဲ့ အေရာင္ေတာက္ေတာက္) ေတြ ကို သက္သာရေအာင္ ကို ျပဴတင္းေပါက္ေတြ မွာ exterior shading တပ္ဆင္ေပးပါ။ ျပဴတင္းေပါက္ အားလံုး ( အထူးသျဖင့္ အေနာက္ဘက္ မ်က္ႏွာမူထားတဲ့ ျပဴတင္းေပါက္ေတြ) ရဲ့ အရြယ္အစား ကိုေလွ်ာ့ခ်ပါ။
- အခန္းထဲ က အပူခ်ိန္ ကို 23.3°C (74°F) အထက္နဲ႔ 26.1°C (79°F) ေအာက္ ၾကားရေအာင္ ထားပါ။
ဒီ အပူပိုင္းေဒသ ေတြမွာ Humidity တက္ လာတာနဲ႔ အိုက္စပ္ မႈ က Occupant’s Comfort Level က်ဆင္းလာတာ ကို အဓိက ေတြ႕ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္
Indoor Dew Point ကို 12.8°C (55°F) ေအာက္မွာ ရွိေနေအာင္ ထိန္းထား ေပးပါ။ - Air Handling systems ေတြကို ေလွ်ာ့သံုးမဲ့ အစား ပိုသံုးပါ။
ဒါမွ လိုအပ္တဲ့ different/dynamic changing internal heat loads ေတြနဲ႕ အနီးစပ္ဆံုး ကိုက္ညိွေပး ပါလိမ့္မယ္။ ဆိုလိုတာက AHU တစ္လံုးတည္း နဲ႔ ႏွစ္ထပ္ေပးမဲ့ အစား တစ္ထပ္ကို တစ္လံုး ေပးခဲ့ရင္ ပိုေကာင္း ပါလိမ့္မယ္။ ေလကို ပို႔ရတာထက္ ေရ (Chilled Water) ကို ပို႔ရတာ က ပိုလြယ္ၿပီး ပိုလည္း သက္သာပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ပိုုမိုရိုးရွင္းၿပီး operate လုပ္ဘို႔အတြက္ ပိုလည္းသက္သာ၊ ပိုလည္း စိတ္ခ် ရပါလိမ့္မယ္။
အနည္းဆံုး တစ္ထပ္ ကို AHU တစ္လံုး ေပးပါ။
- Thermal Comfort ရဘို႔အတြက္ အေျခခံ အခ်က္မ်ား
- Shaded Windows= Improved Comfort & Reduced Glare
- Radiant Heat ျဖာကူးမႈ နည္းပါးပါတယ္။
- Glare နည္းလာတာနဲ႔ မ်က္လံုး နဲ႔ မ်က္ႏွာေပၚ ကၾကြက္သား ေတြ တင္းမာ ရႈံ႕တြ တာကို ေလွ်ာ့ခ်ေပး ႏိုင္မွာ ျဖစ္ၿပီး သက္ေတာင့္သက္သာ ရွိတဲ့ အျမင္ကို ပိုေကာင္းေစပါတယ္။
- Peak Load ကိုလည္း ေလွ်ာ့ခ် ေပးႏိုင္ ပါတယ္။
- Less East & West Glass= Better Comfort
- တိုက္ရိုက္က်လာတဲ့ ေနရဲ့ Solar Load အမ်ားအျပား စုဝင္လာတာ ကို ကာကြယ္ေပးပါလိမ့္မယ္။ အာရွသား အမ်ားစုက မနက္ခင္း ခပ္ေစာေစာ ေန ကိုေတာ့ ႏွစ္သက္ၾကေလ့ ရွိပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေနျမင့္လာတာ နဲ႔ ဝင္လာမဲ့ အပူ ကလည္း မ်ားလာပါလိမ့္မယ္။
- Cooling systems ေတြရဲ့ အရြယ္အစား၊ ရႈတ္ေထြးမႈ နဲ႔ Operating cost ကို ေလွ်ာ့ခ် ေပးႏိုင္ ပါတယ္။
- Comfort Unlikely in 'Glass Boxes'
- မွန္ေတြ က well insulated wall ထက္ ၅ ဆ ေလာက္ အပူပို သြင္း ေပးပါတယ္။
- သက္ေတာင့္သက္သာ မရွိလို႔႔႔ ၿငီးတြား မဲ့ Comfort complaint probability ပိုမ်ားႏိုင္ပါတယ္။
- Mechanical Systems ေတြ ရဲ့ Construction, Operating and Maintenance Cost ပိုမ်ားပါတယ္။
- Tight, Well-constructed Exterior Walls Avoids Sharp Changes in Interior Conditions
ေလလံုေအာင္ ေသခ်ာ ေဆာက္ထားတဲ့ နံရံေတြက အခန္းထဲက အေျခအေန ကို ရုတ္တရက္ မေျပာင္းလဲ ေစပါဘူး။- အခန္းထဲ က အပူခ်ိန္ အေျပာင္းအလဲ နည္းေစ ၿပီး သမမွ်တ ပါတယ္။
- Infiltration ေလစိမ့္ ဝင္တာ နဲ႔ mold မိႈတက္တဲ့ ျပႆနာ ေတြ ကို ေလွ်ာ့ခ် ႏိုင္ပါတယ္။
- High Ceilings and Personal Fans Allow Low-cost Comfort
- Temperature Stratification ကိုရႏိုင္ပါတယ္။
- Ideal Ceiling Height = 3.65m
- Ideal Fan Blade Height = 3.0m
- One Fan per Floor = Better Comfort + Simpler Systems
အနည္းဆံုး တစ္ထပ္ ကို Fan (AHU) တစ္လံုး ထားေပးျခင္း အားျဖင့္ Comfort ကိုပိုေကာင္း ေစၿပီး Systems ေတြ ကိုလည္း ပိုမို ရိုးရွင္း ေစပါတယ္။- Occupancy Schedules နဲ႔ Heat Load ေတြ နဲ႔ အကိုက္ညီဆံုး ေပးႏိုင္ပါမယ္။
- Multiple Area အတြက္ လိုအပ္တဲ့ ေလအေျမာက္အမ်ား ကို ေပးရလို႔ ကုန္က်မဲ့ Energy Cost ကို သက္သာ ေစပါမယ္။
- Shaded Windows= Improved Comfort & Reduced Glare
- HVAC Systems
- လူေတြရဲ့ ဝတ္စားဆင္ယင္ မႈ ကို လိုက္ၿပီး HVAC Design ကိုလုပ္ပါ။
- Indoor Design ကို 24ºC ထားမဲ့ အစား 26ºC ထားၿပီး Dew point ကိုေတာ့ 12.8°C (55°F) ေအာက္မွာ ရွိေအာင္ လုပ္ပါ။
- Equipment ေတြရဲ့ Cooling Capacity ကို Multiple-stages အဆင့္ဆင့္ ထားပါ။ (သို႔မဟုတ္) modulating capability ထည့္သြင္းေပးပါ။
- Supply Air Stream ရဲ့ Noise နဲ႔ Chilling Effect ကို ထည့္သြင္း စဥ္းစားပါ။ Occupant ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား က (သူတို႔ ကိုယ္တိုင္ Control မလုပ္ႏိုင္ပဲ) သူတို႔ အေပၚ Cold Air Direct Blow လုပ္တာ ကို မႀကိဳက္ၾက တာေၾကာင့္မို႔ပါ။
- Dry Ventilation Air Helps Avoid Temperature Swings
- Dedicated Outside Air System (DOAS) ဆိုတာ က လူေတြ နဲ႔ ေနရာ အလိုက္ လိုအပ္တဲ့ Ventilation Air ကို အျခား AC Equipments ေတြ နဲ႔ မေရာပဲ သီးသန္႔ သန္႔စင္ ပို႔လႊတ္ ေပးတဲ့ စနစ္ ကိုေခၚတာပါ။Dew point ကိုေတာ့ 12.8°C (55°F) ေအာက္မွာ ရေအာင္ Treatment လုပ္ေပးရမွာ ျဖစ္ၿပီး သင့္ေတာ္တဲ့ Filter နဲ႔လည္း ေလကို စစ္ ေပးရပါမယ္။
- Cooling Equipment ေတြ က လည္း humidity ကိုဖယ္ဘို႔ အေအးဓာတ္ ကို အပို ခ်ပစ္ရမဲ့ အစားSensible Load ကိုပဲ ဂရုစိုက္ ရပါေတာ့မယ္။
- အခန္းထဲ မွာ မႈိတက္တဲ့ ျပႆနာ ကို ေလ်ာ႔ပါးေစ ႏိုင္တာမို႔ US မွာ Dedicated Outdoor Air Dehumidification System ေတြ က ေရပန္းစား လာပါတယ္။ မိႈ နဲ႔ ဘက္တီးရီးယား ပြားတာ ကို ဟန္႔တားႏိုင္ဘို႔ နဲ႔ လူေတြ ရဲ့ ႏွစ္သိမ့္မႈ ကို ေပးႏိုင္ဘို႔ အတြက္ Federal Buildings ေတြ မွာ Dedicated Ventilation dehumidification equipment ေတြသံုးဘို႔ 2003 ခုႏွစ္ထဲ က ျပဌာန္း ခဲ့ပါတယ္။ ဒီ အေဆာက္အအံု ေတြ မွာ အခန္းထဲ က ေလကို ရံုးသူ၊ ရံုးသား ေတြကေန ထုတ္လႊတ္လာမဲ့ humidity ကို စုတ္ယူ ရင္းနဲ႔ Dew point ကို 12.8°C (55°F) ေအာက္ မွာ ထိန္းထားႏိုင္ဘို႔ အတြက္ အျပင္က O/A ေလကို Dew point 10.0°C (50°F) ေအာက္ ရေအာင္ အၿမဲတမ္း Treatment လုပ္ဘို႔ လိုအပ္ပါတယ္။
- Constantly Cold Coil also Dry Air Effectively
- Cooling Coil or Desiccant Dehumidifier controlled with a humidistat vs thermostat
- VAV Systems with Constantly Cold Coil အတြက္
- Supply Air Dew Point is Low enough (12.8°C (55°F))
- Supply Air Dew Point က သတ္မွတ္ထားတဲ့ Indoor Dew Point ေအာက္မွာ ေရာက္ေနရင္ Coil stays cold ထားရပါမယ္။
- အေအးလြန္ သြားလို႔ လိုအပ္လာတဲ့ re-heat ကို waste heat (refrig condenser or heat recovery wheel) ကေနယူပါ။
- Drier Air Expands the Comfort Range in Mixed Uses
- လူေတြ ကို ရံဖန္ရံခါ မသက္မသာ ျဖစ္ေစတာ က အပူ ေၾကာင့္မဟုတ္ပဲ Humidity ေၾကာင့္ ျဖစ္ေနတတ္ပါတယ္။ အိုက္စပ္စပ္ ႀကီးျဖစ္ေနတာပါ။ ေလကို ပိုၿပီး ေျခာက္ေသြ႔ေအာင္ လုပ္ျခင္းအားျဖင့္ ဒီလို ဒုကၡ မ်ိဳး ကို ေလ်ာ့ပါးေစပါတယ္။
- Capacity Modulation Avoids Sharp Changes – Stop Overshooting Desired Conditions
- Stop Oversizing Cooling Equipment - Size at or under "Peak Load"
ဒီအေၾကာင္းေၾကာင့္ ပူအိုက္တဲ့ ရာသီဥတု မွာ အေႏြးထည္ ေဆာင္ ဘို႔ အတြက္ ျဖစ္ေစတာပါ။ Peak Load ဆိုတာက Operating hour အခ်ိန္ရဲ့ 99% ေက်ာ္မွာ လိုအပ္တာထက္ ပိုေနပါၿပီ။ ဒါ့အျပင္ Designer က လိုရမယ္ရ ဆိုၿပီး 10-20% လည္း ထပ္ထည့္ ႏိုင္ပါေသးတယ္။ ဒီလို အပိုထည္႔ထားတဲ့ အတြက္ လိုခ်င္တဲ့ temperature ကိုေက်ာ္က်သြားတတ္ တာ ကို ထိန္းဘို႔ မလြယ္ေတာ့ ပါဘူး။ ရလဒ္ အေနနဲ႔ ကေတာ့ အရမ္းပူတာ နဲ႕ အရမ္းေအးတာ ၾကား အလ်င္အျမန္ ေျပာင္းေနတာပါပဲ။
ဒါေၾကာင့္ သင့္ေတာ္ရံု ပဲ ေရြးခဲ့မယ္ ဆိုရင္ Cost ကို ခ်ေပးႏိုင္ရံု သာမက ပိုၿပီးလည္း comfort ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။ - Variable-Speed Motors (or) Multiple Stage of equipment Capacity
အေျပာင္းအလဲျမန္ေစတဲ့ ဖြင့္လိုက္ပိတ္လိုက္ (စက္ေတြကို) လုပ္ရမဲ့ အစား လိုအပ္တဲ့ Capacity ရေအာင္ ညင္ညင္သာသာ ေလး ေျပာင္းေပး၊ ညိွေပး ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါက Comfort ကို အမ်ားႀကီး ပိုေကာင္း ေစရံုသာမက ေစ်းလည္းခ်ိဳမဲ့ နည္းလမ္းပါ။ - Split Cooling Load between several pieces of equipments (vs) One Large Piece /component
Equipment စက္ႀကီးအႀကီး တစ္ခုအစား အေနေတာ္ေလးေတြ အခ်ိဳ႕ကို ေရြးတဲ့အခါ Load အတက္အက် ကိုလိုက္ၿပီး သင့္ေတာ္သလို လိုက္တင္ေပးပါလိမ့္မယ္။ ဒီနည္းကေတာ့ equipment နဲ႔ ေနရာပိုလိုတာ မို႔ အျခားေရြးစရာေတြ နဲ႔ယွဥ္ရင္ ေစ်းအႀကီးဆံုး most expensive ျဖစ္ၿပီး ကုန္က်စရိတ္ ပိုလာမဲ့ နည္းပါ။ ဒါေပမဲ့ Comfort ကိုပိုေကာင္းေစမယ္။ Energy use လည္း အေတာ္ နည္းသြားမယ္။ ထိန္းသိမ္းစရိတ္ ပိုသက္သာေစမဲ့ အျပင္ ယံုၾကည္စိတ္ခ်ရမႈ (reliability) လည္း ပိုေကာင္းလာမွာ ျဖစ္ပါတယ္။Equipment စက္ႀကီးအႀကီး တစ္ခုအစား အေနေတာ္ေလးေတြ အခ်ိဳ႕ကို ေရြးတဲ့အခါ Load အတက္အက် ကိုလိုက္ၿပီး သင့္ေတာ္သလို လိုက္တင္ေပးပါလိမ့္မယ္။ ဒီနည္းကေတာ့ equipment နဲ႔ ေနရာပိုလိုတာ မို႔ ကုန္က်စရိတ္ ပိုလာမဲ့ နည္းပါ။ ဒါေပမဲ့ Comfort ကိုပိုေကာင္းေစမယ္။ Energy use လည္း အေတာ္ နည္းသြားမယ္။ ထိန္းသိမ္းစရိတ္ ပိုသက္သာေစမဲ့ အျပင္ ယံုၾကည္စိတ္ခ်ရမႈ (reliability) လည္း ပိုေကာင္းလာမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ - Ensure that a component in system responds to a humidstat control of dew point conditions
Cooling System မွာဘာပဲျဖစ္ေနေန အခန္းထဲ က Humidity ကို 12.8°C (55°F) ေအာက္မွာ ထိန္းထား ႏိုင္ဘို႔ အတြက္ Humidistat ကို respond လုပ္ႏိုင္တဲ့ အစိတ္အပိုင္း တစ္ခု သီးသန္႔ ထည့္ေပးထားဘို႔ လုိအပ္ပါတယ္။ Dedicated humidification equipment မပါခဲ့ရင္ အခန္းထဲ က Heat Load နည္းလာတာ နဲ႔ အမွ် အေအးလြန္တာ ကို ထိန္းရင္း နဲ႔ Humidity က မသက္မသာ ျဖစ္ေလာက္ေအာင္ ျမင့္ တက္လာ ႏိုင္ပါတယ္။
- Stop Oversizing Cooling Equipment - Size at or under "Peak Load"
- Higher Velocity VAV Diffusers Avoid "Cold Air Dumping" (use with non-sleeping areas)
- Low velocities cause " Cold Air Columns"
High Velocity နဲ႔ ေရြးခ်ယ္ထားတဲ့ Loud Diffusers ေတြက အိပ္ခန္းေတြ အတြက္ မသင့္ေတာ္ ေပမဲ့ non-sleeping area ေတြ မွာ Comfort နဲ႔ Productivity အတြက္ ေကာင္းက်ိဳး ေပးႏိုင္ပါတယ္။
အသံၿငိမ္ ေနေအာင္ ေရြးခ်ယ္ထားတဲ့ Diffusers ေတြမွာ Peak Design Flow ကို အေျခခံ ထား ေလ့ရွိၾကတာ မို႔၊ Low Load Condition မွာ Air Flow က အရမ္းနည္းေန တတ္ပါတယ္။ အဲဒါ က အခန္းထဲ က ေလနဲ႔ သမ Mixed ျဖစ္ ရမဲ့ အစား "Cold Column" ျဖစ္ေစၿပီး Occupant ဆီထိ ေရာက္ႏိုင္တာ မို႔ Comfort ကို ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ - Benefit to having "White Noise" generation
ရံုးခန္းေတြ၊ ေက်ာင္းေတြ မွာ High Velocity Diffuser က ထြက္လာ တဲ့ အသံေတြ ေၾကာင့္ Low-Level "White Noise" ကိုျဖစ္ေစပါတယ္။ တိတ္ဆိပ္ လြန္း လို႔ သူမ်ားေတြ ေျပာဆိုေန သမွ် အကုန္ ေသခ်ာ ၾကားေနရလို႔ စိတ္ရႈတ္ ေနရမဲ့ အစား ကိုယ့္အလုပ္မွာ ကိုယ္ အာရံု စိုက္လာႏိုင္မဲ့ လူမႈေရး အက်ိဳးေက်းဇူး ကို ေပးပါတယ္။ လံုးဝ တိတ္ဆိပ္ေန တာ က အလုပ္လုပ္ေနတဲ့ ပတ္ဝန္းက်င္ အတြက္ မေကာင္းပါဘူး။
- Low velocities cause " Cold Air Columns"
- လူေတြရဲ့ ဝတ္စားဆင္ယင္ မႈ ကို လိုက္ၿပီး HVAC Design ကိုလုပ္ပါ။
- Managing Ventilation Air
- သင့္ေတာ္တဲ့ Outdoor Air (O/A) ပမာဏ ကို လူေတြ အသက္ရႈ မဲ့ Breathing Zone အထိ ေရာက္ေအာင္ ပို႔ေပးရပါမယ္။ Breathing Zone ဆိုတာ ကေတာ့ လူေတြ ရွိတဲ့ အခန္း ေတြထဲမွာ ၾကမ္းျပင္ အထက္ 3" နဲ႔ 72" ၾကား (75 & 1800mm)၊ နံရံ (သို႔) Fixed air-conditioning equipment ကေန 2 ft. (600mm) ထက္ေဝးတဲ့ ေနရာလို႔ သတ္မွတ္ ပါတယ္။
- Ventilation Air က သန္႔ရွင္းရမယ္။ ေျခာက္ေသြ႔ရမယ္။ အမိႈက္ နဲ႔ Pollutants ေတြ ကင္းစင္ရပါမယ္။
- Key Suggestions
အဓိက အၾကံေပးခ်က္ေတြ ကေတာ့- Ventilation System ကို ASHRAE Standard 62.1: Ventilation for Acceptable Indoor Air Quality နဲ႔ ASHRAE 62.1 User Manualကို သံုးၿပီး size လုပ္ ေရြးခ်ယ္ပါ။
- အျပင္က ေလ (O/A) ရဲ့ Dew point က 12.8°C (55°F) ထက္ပိုေနရင္ Dehumidify (Dry) လုပ္ေပးပါ။
- အနည္းဆံုး MERV-8 အဆင့္ရွိတဲ့ Filter နဲ႔ O/A ကို စစ္ေပးပါ။ အေဆာက္အအံု က အမႈန္အမႊား မ်ားတဲ့ ေနရာ မွာ တည္ရွိေနခဲ့ရင္ MERV-11 အဆင့္ရွိတဲ့ Filter နဲ႔ စစ္ေပးပါ။ အိုဇုန္း ပါဝင္ႏႈန္း မ်ားတဲ့ ေလဆိုရင္ေတာ့ Carbon Filter (သို႔) အျခားသင့္ေတာ္ တဲ့ နည္းနဲ႔ အိုဇုန္း ကို စစ္ေပးပါ။
- O/A ကို လိုအပ္ တဲ့ ပမာဏ အတို္င္း ရေအာင္ Modulate (ထိန္းညွိ) ေပး ပါ။ Energy Cost ကိုလည္းထိန္း၊ ေလေကာင္းေလသန္႔လည္း ေပးႏိုင္ဘို႔ အတြက္ လူဦးေရ အနည္းအမ်ား ကိုလိုက္ၿပီး Ventilation Amount ကို ေျပာင္းေပးႏိုင္ဘို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ရွိႏိုင္မဲ့ လူဦးေရ ကို ႀကိဳတင္ ခန္႔မွန္းၿပီး Timer နဲ႔ ေျပာင္းတာျဖစ္ျဖစ္၊ CO2 Sensor ထည့္ၿပီး ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ Motion sensor နဲ႔ လူရွိမရွိ sense လုပ္ၿပီး ျဖစ္ျဖစ္ လိုအပ္သလို modulate လုပ္ေပး ႏုိင္ပါတယ္။
- ျဖစ္ႏိုင္ရင္ အလဟႆ ဆံုးရႈံးသြားမဲ့ Waste Energy ေတြကို Recover လုပ္ပါ။ Cold & dry ျဖစ္ေနတဲ့ exhaust air ေတြ က ေန recover လုပ္ ယူႏိုင္ ပါတယ္။ Sensible Heat ကိုပဲ Recover လုပ္ႏိုင္တဲ့ Heat Exchanger ေတြ ရွိသလို Sensible ေရာ Latent ပါ recover လုပ္ႏိုင္တဲ့ Energy (Enthalpy) Wheel ေတြ လည္း ရွိပါတယ္။
- Dehumidification and Air Cleaning
- Ventilation Air ကို Condition လုပ္ရတာ က ေစ်းႀကီးပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ပူေႏြးစြတ္စုိ တဲ့ ရာသီဥတု ရွိတဲ့ ေဒသေတြ မွာ ပါ။ ဒီေဒသ ေတြ မွာ အခန္းထဲ က Pollutant ေတြ ကို Dilute ျဖစ္ဘို႔ အျပင္ကေလ သြင္းရံု သက္သက္ နဲ႔ ရတာ မဟုတ္ပါဘူး။ သင့္ေတာ္ေအာင္ သန္႔စင္ ၿပီး dry မလုပ္ခဲ့ ရင္ ေကာင္းက်ိဳးထက္ ဆိုးက်ိဳးကို ေတာင္ ပိုျဖစ္ေစ ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အေဆာက္အအံု ပိုင္ရွင္ေတြ အတြက္ အျပင္က ေလကို သန္႔ေအာင္ စစ္ဘို႔၊ ေရေငြ႔ ဖယ္ဘို႔ နဲ႔ Breathing Zone အေရာက္ ပို႔ဘို႔ အတြက္ က ကုန္က်စရိတ္ သက္သာလွတာ မဟုတ္ပါဘူး။
- ဒီေဒသ ေတြ က အေဆာက္အအံု ေတြ မွာ Ventilation Air က Humidity Load ရဲ့ အခ်ိဳးအစား အေတာ္မ်ားမ်ား ကို ယူထားပါတယ္။ အေဆာက္အအံု အမ်ားစု မွာ Total peak humidity load ရဲ့ 60% ေလာက္ကို ယူထားတာ ပါ။ ဒီ အပူပိုင္းဇုန္ ေတြ မွာ တစ္ႏွစ္လံုး လိုလို humidity ကလည္း မ်ားတတ္ပါတယ္။ ေဆာင္းတြင္း မွာ ေတာင္ အျပင္က ေလရဲ့ Dew point က လိုခ်င္တဲ့ 12.8°C (55°F) ထက္ ပိုေနတတ္ ပါေသးတယ္။
- ဒါေၾကာင့္ အျငင္းပြားစရာ အေျခအေန ေတြ ကို ျဖစ္ေပၚေစပါတယ္။ ဘယ္ေလာက္ ႏႈန္းနဲ႔ ေပးရမယ္ ဆိုတာ ကို အတိအက် သတ္မွတ္ ဘို႔ ကိစၥ က လည္း HVAC Engineer ေတြ အေတာ္ သည္းညည္းခံ ရတဲ့ အျငင္းပြားမႈ ေတြ ပါ။
- ဒါေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္ရင္ DOAS သံုးဘို႔ တိုက္တြန္းတာပါ။ Federal Buildings ေတြ မွာ Dedicated Ventilation dehumidification equipment ေတြသံုးဘို႔ 2003 နဲ႔ အျပင္က O/A ေလကို Dew point 10.0°C (50°F) ေအာက္ ရေအာင္ အၿမဲတမ္း Treatment လုပ္ဘို႔ လိုအပ္တဲ့ အေၾကင္း အထက္မွာ တင္ျပခဲ့ ပါတယ္။
Designer အေနနဲ႔ DOAS ကို မသံုးဘူး ဆိုရင္ humidity control က cooling system ထဲမွာ ထည့္သြင္း စဥ္းစားရမဲ့ အခ်က္ ျဖစ္လာပါတယ္။ ဒါက Designer ရဲ့ ေရြးခ်ယ္ မႈ ဆိုခဲ့ ရင္ Cooling systems ကို အျခားပံုမွန္ Cooling systems ေတြ နဲ႔ မတူပဲ ေသခ်ာ ဒီဇိုင္း လုပ္ရပါလိမ့္မယ္။ ေလက Cooling လုပ္ဘို႔ မလိုခဲ့ ရင္ေတာင္ မွ dry လုပ္ေပးႏိုင္တဲ့ စနစ္ မ်ိဳးကို ဒီဇိုင္း လုပ္ရ ပါမယ္။ အခန္းထဲ မွာ Absolute Humidity (or Dew Point Temperature) တက္လာရင္ ထိန္းႏိုင္ဘို႔ က Humidistat ကို respond လုပ္ႏိုင္တဲ့ စနစ္ေတြ ထည့္သြင္းထားဘို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ energy saving အတြက္ higher thermostat setting လုပ္ထားတဲ့ အခါ cooling systems သက္သက္ေတြ ပဲ သံုးခဲ့ ရင္ အခန္းထဲ မွာ humidity တက္လာၿပီး မိႈေတြ ပြားလာပါလိမ့္မယ္။ - ေနာက္တစ္ခု ကေတာ့ အမႈန္အမႊား ေတြ ကိုသင့္ေတာ္ သလို Filter ေတြ သံုးၿပီး စစ္ၿပီး မွ သြင္းဘို႔ ပါ။ Filter ေတြ ရဲ့ Efficiency ကို ASHRAE MERV Rating နဲ႔ ျပႏိုင္ပါတယ္။ အေသးစိတ္ ကို MERV Chart မွာ ေလ့လာပါ။
- ASHRAE Standard 62.1 က O/A ကို အနည္းဆံုး MERV-8 အဆင့္ရွိတဲ့ Filter နဲ႔ စစ္ေပးဘို႔ တိုက္တြန္း ထားပါတယ္။ အျပင္မွာ ရွိတဲ့ ေလရဲ့ အမႈန္အမႊား ပါဝင္ႏႈန္း ကို လိုက္ၿပီး Commercial Building အမ်ားစု သံုးၾကတာ က MERV-8 နဲ႔ MERV-11 ပါ။ ေဆးရံုလို အေဆာက္အအံု မ်ိဳးမွာ ေတာ့ ရံဖန္ရံခါ Filter အဆင့္ဆင့္ ခံထားရပါတယ္။ ဥပမာ၊ ပထမ အဆင့္ MERV-8 နဲ႔ အမႈန္အႀကီးေတြ ကိုစစ္ ၿပီး အႏၲရာယ္ေပး ႏိုင္တဲ့ အမႈန္ငယ္ ေလးေတြ ကို စစ္ႏိုင္ဘို႔ MERV-13 ကို ဒုတိယ အဆင့္ ခံတာမ်ိဳးပါ။
- ေျမျပင္ နားမွာ ျဖစ္ေပၚတဲ့ Ground Level Ozone အေၾကာင္းကို အရင္ Clean Air မွာတင္ျပခဲ့ ပါတယ္။ ဒီအိုဇုန္း က မီးခိုးျမဴ smog ကိုျဖစ္ေစတာရယ္၊ လူေတြ ရဲ့ အသက္ရႈလမ္းေၾကာင္း ကို အႀကီး အက်ယ္ ဒုကၡ ေပးႏိုင္တာ ရယ္ ေၾကာင့္ ေလထဲမွာ 0.08ppm (8 hour avg) or 0.12 (1 hour avg) ထက္မေက်ာ္ ေအာင္ ဂရုစိုက္ဘို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေလထဲမွာ အိုဇုန္း ဒီထက္မ်ားတဲ့ ႏႈန္းနဲ႔ ပါလာရင္ carbon filter နဲ႔ စစ္ေပးရပါတယ္။
- Ventilation Air ကို Condition လုပ္ရတာ က ေစ်းႀကီးပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ပူေႏြးစြတ္စုိ တဲ့ ရာသီဥတု ရွိတဲ့ ေဒသေတြ မွာ ပါ။ ဒီေဒသ ေတြ မွာ အခန္းထဲ က Pollutant ေတြ ကို Dilute ျဖစ္ဘို႔ အျပင္ကေလ သြင္းရံု သက္သက္ နဲ႔ ရတာ မဟုတ္ပါဘူး။ သင့္ေတာ္ေအာင္ သန္႔စင္ ၿပီး dry မလုပ္ခဲ့ ရင္ ေကာင္းက်ိဳးထက္ ဆိုးက်ိဳးကို ေတာင္ ပိုျဖစ္ေစ ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အေဆာက္အအံု ပိုင္ရွင္ေတြ အတြက္ အျပင္က ေလကို သန္႔ေအာင္ စစ္ဘို႔၊ ေရေငြ႔ ဖယ္ဘို႔ နဲ႔ Breathing Zone အေရာက္ ပို႔ဘို႔ အတြက္ က ကုန္က်စရိတ္ သက္သာလွတာ မဟုတ္ပါဘူး။
- Ventilation Rate
- Ventilation rate နဲ႔ပတ္သက္ၿပီး အသင့္ေတာ္ ဆံုး မွီျငမ္းစရာ ကေတာ့ ASHRAE Standard 62.1: Ventilation for Acceptable Indoor Air Quality ပါ။
- Ventilation Rates ကို ႏွစ္ပိုင္း ခြဲထား ပါတယ္။ ပထမ တစ္ခု က ရွိေနႏိုင္တဲ့ လူေတြ အတြက္ ျဖစ္ၿပီး ဒုတိယ ကေတာ့ အေဆာက္အအံု (ဥပမာ၊ ေကာ္ေဇာ) က ထြက္လာမဲ့ contaminants အေငြ႔ ေတြ ကို အားေပ်ာ့ စြန္႔ထုတ္ သြားေစ ဘို႔ ျဖစ္ပါတယ္။
Ventilation Rates= Occupancy+ Area Factors - အသံုးမ်ားတဲ့ Occupancy density နဲ႔ လိုအပ္မဲ့ ventilation rate ေတြကို စာရင္းျပဳထားပါတယ္။ စာအုပ္ (သို႔) pdf download ဝယ္မယ္ဆိုရင္ ေစ်းအေတာ္အတန္ ႀကီးေပမဲ့ ဖတ္ရံုသက္သက္ ဆိုရင္ေတာ့ Free Online Preview လုပ္ႏိုင္ပါတယ္။
- ေပးထားတဲ့ Rate ေတြ က အနည္းဆံုး လိုအပ္ခ်က္ပါ။ LEED® ကေတာ့ လိုအပ္ရင္ ASHRAE 62.1 ထက္ 30% အထိပိုေပးႏိုင္ေအာင္ ဒီဇိုင္းလုပ္ဘို႔ တိုက္တြန္း ထားပါတယ္။
- အနံ႔နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ အေဆာက္အအံု ထဲကို ပထမ ဆံုး ဝင္လာခါစ အေျခအေန မွာ သတိထားမိေကာင္း ထားမိ ေစပါလိမ့္မယ္။ ဒါေပမဲ့ လူေတြရဲ့ သဘာဝ အရ ဝင္လာသူ ထဲက ၈၀% ေလာက္က ၆ မိနစ္ အတြင္း ပတ္ဝန္းက်င္ နဲ႔ ေနသား က်သြား ေလ့ရွိပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အနံ႔က အေရးပါတဲ့ ေနရာေတြ မွာ ေတာ့ လိုအပ္သလို ဒီဇိုင္းလုပ္ဘို႔ လိုအပ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဥပမာ။ ။စတိုးဆိုင္ လိုမ်ိဳး၊ Customer က အနံ႔ျပင္းရင္ အထဲဝင္ခ်င္မွ ဝင္ခ်င္မယ္။ ဝင္ရင္ေတာင္ မွ ခပ္ျမန္ျမန္ လိုသေလာက္ နည္းနည္းပါးပါး ပဲ ဝယ္ၿပီး ျပန္ထြက္ သြားခ်င္ သြားမယ္။
- အေဆာက္အအံု က ေရကုိ ကုန္စင္ေအာင္ စြန္႔ထုတ္ႏိုင္ဘို႔၊ ေရမခိုေစ ႏိုင္ဘို႔ လိုအပ္ပါတယ္။
- HVAC Maintenance အတြက္ Access က မရွိမျဖစ္ လိုအပ္ပါတယ္။
- 12.8°C (55°F) Dew Point က 65%RHupper Limit ထက္ပိုၿပီး သင့္ေတာ္ပါတယ္။
- Commissioning, Documentation & Maintenance ေတြ လည္း မရွိမျဖစ္ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒီ Ventilation System ေတြရဲ့ performance စြမ္းေဆာင္ရည္ အျမဲေကာင္းေနေအာင္ လိုအပ္တဲ့ စစ္ေဆး ထိန္းသိမ္းမႈ ရွိ ေနမွ ျဖစ္မွာ မဟုတ္လား။
- Local Codes: လုိအပ္ခ်က္ ေတြ က လည္း အနည္းဆံုး ေပးရမဲ့ Ventilation rate ကို သတ္မွတ္ထားေလ့ ရွိပါေသးတယ္။ ရံဖန္ရံခါ ဆိုသလို ဒီ rate ႏႈန္းေတြ က ASHRAE 62.1 ထက္ အဆေပါင္းမ်ားစြာ ပိုေကာင္း ပိုႏိုင္ပါေသးတယ္။ ဒါေပမဲ့ မလိုက္နာ လို႔ မရပါဘူး။
- Singapore: CP 13
- Malaysia: Uniform Building Bylaw
တစ္ခု သတိျပဳရမွာ ကေတာ့ ေလကို ေျခာက္ေသြ႔ေအာင္ မလုပ္ပဲ သြင္းခဲ့ ရင္ Mold ျပႆနာ က ရွိေနအံုးမယ္ ဆိုတဲ့ အခ်က္ပါ။ ျဖစ္ႏိုင္ရင္ Energy Recovery လုပ္ႏိုင္ဘို႔ လည္း လိုအပ္ပါတယ္။ Dry and Cold Air ကပဲ Total energy recovery ရႏိုင္တယ္ ဆိုတာ ကိုလည္း သတိျပဳ ရပါလိမ့္မယ္။ - Ventilation rate နဲ႔ပတ္သက္ၿပီး US မွာ ရံုးခန္း အေဆာက္အအံု Office Buildings ေတြ 510 လံုး ကို ေလ့လာၾကည့္တဲ့ အခါ မွာ အေဆာက္အအံု အမ်ားစု ASHRAE 62 က လိုအပ္တာထက္ အမ်ားႀကီး ပိုေနတာ ကိုေတြ႕ရပါတယ္။
- Ventilation rate နဲ႔ပတ္သက္ၿပီး အသင့္ေတာ္ ဆံုး မွီျငမ္းစရာ ကေတာ့ ASHRAE Standard 62.1: Ventilation for Acceptable Indoor Air Quality ပါ။
- Ventilation System Maintenance
- Outdoor Air Filter ေတြကို လစဥ္ အသစ္လဲေပးပါ။
- O/A damper ေတြရဲ့ Position နဲ႔ Operation ကို သံုးလတစ္ခါ စစ္ေဆးပါ။
- O/A sensor ေတြ ကို ၆ လ တစ္ႀကိမ္ re-calibrate (စံခ်ိန္ကိုက္ေအာင္ မွန္ေအာင္ ခ်ိန္၊ ညွိ) လုပ္ေပးပါ။ Humidity Sensor ေတြ က ရက္သတၱပါတ္ အခ်ိဳ႕အတြင္း မွာတင္ accuracy တိက်မႈ ±5% RH ကေန ±15% RH ေရာက္ေအာင္ ေျပာင္းလဲ သြားႏိုင္ပါတယ္။
- Coil, Drain Pans နဲ႔ damp duct interior ေတြကို တစ္ႏွစ္ တစ္ႀကိမ္ သန္႔ရွင္းေရး လုပ္ေပးပါ။
- Energy Consumption Reduction
- Minimize exterior glazing, install low-e glass and shade it.
ေနေရာင္ တိုက္ရိုက္ (Direct) (သို႔) သြယ္ဝိုက္ (Diffuse) ဝင္လာႏိုင္တဲ့ မွန္ေတြ ကို ေလွ်ာ့ခ်ပါ။ Heat transfer နည္းတဲ့ low-e glass ကိုသံုးပါ။ အရိပ္ရေအာင္ Shade လုပ္ေပးပါ။ - Avoid West facing glazing (အေနာက္ဖက္ မ်က္ႏွာမူတဲ့ မွန္) ေတြ ကို ေရွာင္ပါ။
- Design glazing to allow daylighting of perimeter. ေန႔ပိုင္း မွာ perimeter (အျပင္ဘက္ႏွင့္ နီးေသာ အနား ရွိ ေနရာမ်ား) မွာ ေန႔အလင္းေရာင္ ျဖတ္ဝင္လာႏိုင္မဲ့ ပံုစံျဖစ္ေအာင္ glazing ေတြ ကို ဒီဇိုင္းလုပ္ပါ။ (လွ်ပ္စစ္မီးအသံုးေလွ်ာ့ခ် ႏိုင္ဘို႔ ပါ။ ျပဴတင္းေပါက္ ရဲ့ အေပၚဘက္ Shade လုပ္ထားတဲ့ အျမင့္ ေနရာ က အသင့္ေတာ္ ဆံုးပါ။ ေနေရာင္ရဲ့ အပူ ကို လွိမ့္ဝင္ မလာေအာင္ ထိန္းေပးႏိုင္သလို အလင္းေရာင္ ကိုလည္း အတြင္းပိုင္း ပိုေရာက္ေအာင္ ပို႔ေပးႏိုင္ပါတယ္။
- Exterior enclosure must be air tight. အျပင္ဘက္ က နံရံေတြ အကာေတြ အားလံုး က ေလလံု ဘို႔ လိုပါတယ္။ ဒါမွ အျပင္က moisture မ်ားတဲ့ ေလစိမ့္ဝင္ လာလို႔ ပိုမို ကုန္က် မဲ့ energy ကို save လုပ္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
- Commissioning building and systems. အေဆာက္အအံု နဲ႔ Systems ေတြရဲ့ Function and performance စြမ္းေဆာင္ရည္ ေတြ ကို စနစ္တက် စစ္ေဆး တာ ကို commissioning လို႔ေခၚပါတယ္။ ဒါမွ design လုပ္ထားတဲ့ အတိုင္း အမွန္တကယ္ အလုပ္ လုပ္မလုပ္ ေသခ်ာ မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
- Seal all ducts and plenums. Air duct ေတြ Plenum ေတြမွာ ယိုစိမ့္မႈ ေတြ ရွိေနရင္ Energy ဆံုးရႈံးမႈ ရွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေလမယို ေအာင္ seal လုပ္ေပးရပါမယ္။
- Match ventilation to building's occupancy. အထဲမွာ ရွိေနမဲ့ လူေတြရဲ့ အေရအတြက္ နဲ႔ လိုအပ္ခ်က္ ကို လိုက္ၿပီး ventilation ကိုေပးပါ။
- Capture & re-use heat from cooling equipment & exhaust air. မသံုးရင္ အလဟႆ ျဖစ္သြားမဲ့ heat ေတြ၊ Cold & dry exhaust ေတြ က ေန Energy ကို ဖမ္းယူၿပီး ျပန္သံုးစြဲ ပါ။
- Control indoor dew point temperature. အခန္းထဲ က Dew point temperature ကို ထိန္းထားပါ။
- Provide ongoing-commissioning of systems. အေဆာက္အအံု လည္ပတ္ေနဆဲ မွာ လည္း systems ေတြ ကို ongoing-commissioning (ထိန္းသိမ္း စစ္ေဆး ျပဳျပင္) လုပ္ေပးပါ။
Energy Efficiency အတြက္ လက္ရွိ အေကာင္းဆံုး မွီျငမ္းစရာ ကေတာ့ ASHRAE 90.1 ပါ။ သူ႕ကိုလည္း Free Preview တစ္အုပ္လံုး သြား ဖတ္ႏိုင္ပါတယ္။ ASHRAE Publications [http://www.ashrae.org/publications/page/1285] ကိုသြားၿပီး Preview Popular ASHRAE Standards ကိုရွာပါ။
စာဖတ္သူ အေန နဲ႔ ဒီ့ထက္ ပိုၿပီး ေလးေလးနက္နက္ သိခ်င္ရင္ ေတာ့၊ ဝယ္ယူဖတ္ရႈ ပါ (ဒါမွမဟုတ္) ကုမၸဏီ ကို ဝယ္ခိုင္း ပါလို႔။
For Further Readings- High Performing Buildings
- ASHRAE က ကမကထ ျပဳၿပီး သံုးလတစ္ႀကိမ္ ထုတ္ေဝေန တဲ့ မဂၢဇင္း ပါ။ နည္းပညာ အသစ္ေတြ နဲ႔ Energy-efficient design and Operation ေတြ ရဲ့ အက်ိဳးေက်းဇူး ကို Decision maker ေတြ နဲ႔ Building community ေတြ သိရွိနားလည္ေအာင္ ေလ့လာႏိုင္ေအာင္ အေထာက္အပံ့ ျဖစ္ေစဘို႔ ရည္မွန္းပါတယ္။ Sustainability movement ထဲ က စံျပ အေဆာက္အအံု ေတြ ကို ေလ့လာ တင္ျပထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။
ASHRAE Website မွာ ပိုက္ဆံေပးစရာ မလိုပဲ အလကား (Free) Download လုပ္ယူၿပီး ဖတ္ရႈႏိုင္ပါတယ္။
- ASHRAE က ကမကထ ျပဳၿပီး သံုးလတစ္ႀကိမ္ ထုတ္ေဝေန တဲ့ မဂၢဇင္း ပါ။ နည္းပညာ အသစ္ေတြ နဲ႔ Energy-efficient design and Operation ေတြ ရဲ့ အက်ိဳးေက်းဇူး ကို Decision maker ေတြ နဲ႔ Building community ေတြ သိရွိနားလည္ေအာင္ ေလ့လာႏိုင္ေအာင္ အေထာက္အပံ့ ျဖစ္ေစဘို႔ ရည္မွန္းပါတယ္။ Sustainability movement ထဲ က စံျပ အေဆာက္အအံု ေတြ ကို ေလ့လာ တင္ျပထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။
- Advanced Energy Design Guides Free Download
- Building Energy အသံုး ကို ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ ဘို႔ Advanced Energy Guide Series ကို ထုတ္ထားပါတယ္။ လူေတြ ဆီ ေရာက္ေလ ေကာင္းေလ မို႔ ASHRAE Website မွာ ပိုက္ဆံေပးစရာ မလိုပဲ အလကား (Free) Download လုပ္ယူႏိုင္ပါတယ္။ အခုလက္ရွိ ထုတ္ေဝၿပီးတာကေတာ့
- Small Offices
- Small Retail
- Warehouses
- K-12 Schools
ေနာက္ဆက္လက္ထုတ္ေဝ ဘို႔ ျပင္ဆင္ေနတာ ေတြ ကေတာ့- Highway Lodging
- Healthcare Facilities
Small Warehouses and Self-Storage Buildings
For warehouses up to 50,000 ft2 and self-storage buildings that use unitary heating and air-conditioning equipment, which represent a significant amount of commercial warehouse space in the U.S.
I-P units.
K-12 School Buildings
For elementary, middle, and high school buildings, which have a wide variety of heating and air-conditioning requirements. Options for daylighting, an important component in schools, are included.
I-P units.
Small Retail Buildings
For retail buildings up to 20,000 ft2, the bulk of retail space in the U.S. Addresses typical uses: retail (other than shopping malls); strip shopping centers; automobile dealers; building material, garden supply, and hardware stores; department stores; drugstores; equipment and home furnishing stores; liquor stores; and wholesale goods (except food).
I-P units.
Small Office Buildings
For office buildings up to 20,000 ft2 the bulk of office space in the U.S.; and provides benefits and savings for the building owner while maintaining quality and functionality of the office space. Awards: USGBC 2005 Leadership Award; Stars of Energy Efficiency Award, Honorable Mention (Alliance to Save Energy); and Best Sustainable Practice Award, Honorable Mention (SBIC).
I-P units. - Building Energy အသံုး ကို ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ ဘို႔ Advanced Energy Guide Series ကို ထုတ္ထားပါတယ္။ လူေတြ ဆီ ေရာက္ေလ ေကာင္းေလ မို႔ ASHRAE Website မွာ ပိုက္ဆံေပးစရာ မလိုပဲ အလကား (Free) Download လုပ္ယူႏိုင္ပါတယ္။ အခုလက္ရွိ ထုတ္ေဝၿပီးတာကေတာ့
- ASHRAE Publications
- ASHRAE Publications [http://www.ashrae.org/publications/page/1285] ကိုသြားၿပီး Preview Popular ASHRAE Standards ကိုရွာၿပီး ေလ့လာပါ။
- ASHRAE Online Learning က Short Courses ထဲ မွာ ASHRAE 55 ကေနထုတ္ႏုတ္ ထားတဲ့ HVAC Systems: Thermal Comfort (I-P) ကုိ Free ေပးထားပါတယ္။ ပိုက္ဆံ ေပးစရာ မလိုပဲ Free ေလ့လာႏိုင္ပါတယ္။
- ASHRAE Publications [http://www.ashrae.org/publications/page/1285] ကိုသြားၿပီး Preview Popular ASHRAE Standards ကိုရွာၿပီး ေလ့လာပါ။
- Minimize exterior glazing, install low-e glass and shade it.
Web-Links
- HVAC Systems: Introduction to Design
[ http://chawlwin.blogspot.com/2008/10/hvac01design.html ] - ASHRAE Standard 55: Thermal Environmental Conditions for Human Occupancy
[ http://www.ashrae.org/publications/ ] - ASHRAE Online Learning : Look for Short Courses: HVAC Systems: Thermal Comfort (I-P)
[ http://www.ashrae-elearning.org/catalog.php ] - ASHRAE Standard 62.1: Ventilation for Acceptable Indoor Air Quality
[ http://openpub.realread.com/rrserver/browser?title=/ASHRAE_1/ashrae_62_1_2007_1280 ] - ASHRAE MERV Rating
[ http://en.wikipedia.org/wiki/Minimum_Efficiency_Reporting_Value ] - MERV Chart[ http://www.pureairsystems.com/103_2.html ]
- Clean Air [ http://chawlwin.blogspot.com/2009/01/clean-air.html ]
- Free Preview [ http://www.ashrae.org/publications/page/1285 ]
- High Performing Buildings [ http://www.hpbmagazine.org/ ]
- Advanced Energy Design Guides Free Download
[ http://www.ashrae.org/publications/page/1604 ]
