ေရထုသန္႔႐ွင္းေရး နဲ႔ ေရေကာင္းေရသန္႔ ရ႐ွိေရး

ဒီတစ္ပါတ္ေတာ့ ေရအရင္းအျမစ္ သန္႔႐ွင္းေရး နဲ႔ ေရေကာင္းေရသန္႔ ရ႐ွိဘို႔ အေရးႀကီးလာတဲ့ အေၾကာင္းတင္ျပထားပါတယ္။ ဒါနဲ႔ ႏွီးႏြယ္ တဲ့ ေရထုပတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရး ဆိုင္ရာ နဲ႔ ေသာက္သံုးေရ သန္႔စင္မႈ နည္းပညာ၊ မိလႅာနဲ႔ ေရဆိုး သန္႔စင္တဲ့ နည္းပညာ ေတြကို ေနာက္လာမဲ့ post ေတြမွာ တင္ျပဘို႔ ရည္႐ြယ္ပါတယ္။

1. နိဒါန္း
   
   • ကမၻာ့ မ်က္ႏွာျပင္ ၃ပံု ၂ပံု အထက္ ကို ေရေတြ နဲ႔ဖံုးလႊမ္းလွ်က္႐ွိပါတယ္။ သက္႐ွိတိုင္း အတြက္ ေရဟာ မ႐ွိမျဖစ္ လိုအပ္တာမို႕ေရရဲ႕ Quality (အရည္အေသြး၊ သန္႔႐ွင္းမႈ) ေရာ Quantity (အရည္အတြက္) ရ႐ွိႏိုင္ဘို႔ပါ ပူပန္ စရာ ျဖစ္ေန ရပါတယ္။ ေရ နဲ႔ ဆက္ႏြယ္တဲ့ ေရာဂါ နဲ႔ သန္႔ရွင္းမႈ အားနည္း တာေတြနဲ႔ ဆက္စပ္တဲ့ ေရဂါေတြ ေၾကာင့္ နဲ႔ ကမၻာေပၚမွာ ႏွစ္စဥ္ လူဦးေရ ၃.၄ သန္း ေလာက္ ကို ဆံုး႐ႈံးေနရ ၿပီး အမ်ားစု က ကေလးငယ္ ေတြပါ။ မိလႅာ အညစ္အေၾကးေတြ နဲ႔ ညစ္ညမ္းေနတဲ့ ေရကို ေသာက္သံုးမိ တာ နဲ႔ အညစ္အေၾကး စနစ္တက် မစြန္႔ပစ္တာ ေတြေၾကာင့္ အဓိကဆံုး႐ႈံး မႈ ျဖစ္ရသလို၊ ဒီေရေတြ နဲ႔ ထိေတြ႔မိလို႔၊ ကပ္ပါးေကာင္ေတြက တစ္ဆင့္ လည္းေရာဂါေတြျပန္႔ႏွံ႔ ႏိုင္ပါေသးတယ္။
   • ကမ ၻာ ေပၚမွာ လူသန္းေပါင္းေထာင္ခ်ီ ၿပီး ေရသန္႔ နဲ႔ ေဝးေနတုန္း ပါပဲ။
   • ေရ ရဲ့ မသန္႔႐ွင္း မႈက ပိုၿပီးေတာင္ မွ ဆိုးလာပါေသးတယ္။ ဖြင့္ၿဖိဳးဆဲ ႏိုင္ငံ ေတြ မွာ ျပဳျပင္ေနတာ ေတာင္ မွ ေသာက္ဘို႔ သံုးဘို႔ အဆင့္အတန္း မွီ တဲ့ ေရ မေပးႏိုင္တာ ပိုပို ၿပီး ထင္႐ွား လာပါတယ္။ လူသိမ်ား တဲ့ ျပႆနာ ကေတာ့ အာ႐ွ ႏိုင္ငံ တစ္ခ်ိဳ႕ က Tubewells အဝီစိ တြင္း ေတြထဲ ကရတဲ့ ေရ ထဲမွာ သဘာဝအေလ်ာက္ Arsenic စိန္ဓာတ္ ပါေနတာ မ်ိဳးပါ။ “ေသခ်င္ရင္ စိန္မစား နဲ႔ xxxx” လို႔ ေတာင္ ေျပာရတဲ့ အဆိပ္ျပင္းတဲ့ စိန္ ပါ။
   • ဒီ ညစ္ညမ္းမႈ နဲ႔ အျခား ဓာတု ညစ္ညမ္းမႈ ေတြ ဆိုးဝါး ေနသလို ပဲ အဓိက က်တဲ့ ျပႆနာ ကေတာ့ ဇီဝ ညစ္ညမ္းမႈ၊ အထူးသျဖင့္ မစင္ (မိလႅာ) ျဖစ္ပါတယ္။ Ground Water (တြင္းေရ) က Surface Water (ျမစ္ေရ၊ ေခ်ာင္းေရ၊ ကန္ေရ) ထက္ စာရင္ ဇီဝ ညစ္ညမ္းမႈ ပိုနည္းေန ေပမဲ့ လူေတြ ေသာက္သံုး ခ်က္ျပဳတ္ ေနတဲ့ ေရေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ား က မစင္ေၾကာင့္ညစ္ညမ္းမႈ က လံုလံုေလာက္ေလာက္ မကာကြယ္ ႏိုင္ပါဘူး။ ဒါက လည္း အေၾကာင္းရင္း မ်ိဳးစံု ေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ လူေတြရဲ့ အက်င့္၊ လူဦးေရ ထူထပ္တာ၊ ၿမိဳ႕ျပဘဝ၊ လံုေလာက္တဲ့ ေရေပးေဝေရး စနစ္ မ႐ွိတာ နဲ႔ ေရေပးေဝ ေရး စနစ္ကို ေကာင္းေကာင္း မထိန္းသိမ္း ႏိုင္တာ စသည္၊ စသည္ ျဖင့္… ေပါ႔ေလ။ အမ်ားစု က အိမ္အေရာက္ ပိုက္သြယ္ ေပးထားတာ မ႐ွိပါဘူး။ အိမ္အေရာက္ ကိုယ္တိုင္ ေရခပ္ၾကရပါတယ္။ ေရယူ တဲ့ ေနရာ က သန္႔႐ွင္းေနအံုးေတာ့ သယ္တဲ့၊ ေလွာင္တဲ့ အခါ မွာ မစင္ေၾကာင့္ ညစ္ညမ္းမႈ ကိုျဖစ္ ေစႏိုင္ပါတယ္။
     
     
   • ေရသံသရာ လည္တဲ့အခါ ေရဟာ ကမ ၻာ တစ္ဝွမ္းလံုး သာမက ေျမထုေအာက္၊ ေလထု ထဲကိုပါ အဆက္မျပတ္ ေ႐ြ႔လ်ား ေနရပါတယ္။ ဒီလို ေ႐ြ႔လ်ားတဲ့ အခါ၊ ေရကသူနဲ႔ အတူ Various Substances ေတြကို ပါ တစ္ပါတည္း ယူေဆာင္ သြားတတ္ပါတယ္။ ေျမဆီ ၾသဇာ၊ အာဟာရဓာတ္ ေရာ အညစ္အေၾကး ေတြကိုပါ သယ္ေဆာင္ သြားတာပါ။
     ဒါေၾကာင့္ ကမ ၻာ ေပၚက ဘယ္ေနရာ မွ ေရထုညစ္ညမ္း မႈရဲ႕ ဆိုးက်ိဳးေတြ ကေန သီး သီးသန္႕သန္႕ ျခားနားထားလို႔ မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူး။ သက္႐ွိေတြအားလံုးကို ေရနဲ႔ ဆက္သြယ္ထားပါတယ္။ ေရက အဆက္မျပတ္ ေျပာင္းလဲေနတာပါ။ စီးဆင္းတယ္၊ အေငြ႔ပ်ံတယ္၊ ခဲတယ္၊ အရည္ေပ်ာ္တယ္၊ Condense (အေငြ႕ကေန အရည္ျပန္ေျပာင္းျခင္း) ျဖစ္တယ္၊ ၿပီးေတာ့ တစ္ေနရာကေန တစ္ေနရာ ကို သြားေနတယ္။ ဒီေန႔မိုး ႐ြာလို႔ရတဲ့ ေရဟာ ေနာက္တစ္ပါတ္ မွာ မိုင္ေပါင္း ေထာင္ခ်ီၿပီး ေရာက္ေကာင္း ေရာက္သြားႏိုင္ပါတယ္။
   • က်ေနာ္တို႔ မွီခို သံုးစြဲေနရတဲ့ ေရ ဘယ္က လာပါသလဲ။ ျမစ္ေခ်ာင္း၊ အင္း၊အိုင္၊ ကန္ေတြကျဖစ္ႏိုင္သလို၊ ေရေအာက္ကေန တူးယူထားတာ လည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ မိုးေရ လည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။


2. ေရညစ္ညမ္းမႈ
   
   • Water Pollution (ေရညစ္ညမ္းမႈ) ဆိုတာ ေရထဲမွာ လူ (သို႔) ပတ္ဝန္းက်င္ ကို ဒုကၡ (ဆိုးက်ိဳး) ေပးႏိုင္တဲ့ Substances ေတြပါဝင္လာ တာကို ဆိုလိုပါတယ္။ အမိႈက္သ႐ိုက္ ေတြလို အညစ္အေၾကး ေတြက သာမန္ မ်က္ေစ့ နဲ႔ျမင္ ႏိုင္ပါတယ္။ အညစ္အေၾကး အမ်ားစုက ေတာ့ သာမန္မ်က္ေစ့ နဲ႔ မျမင္ႏိုင္တာ မဟုတ္ပါဘူး။ Pathogens (ကပ္ပါး ပိုးမ်ား၊ ဘက္တီးရီးယား နဲ႔ ဗိုင္းရပ္စ္ မ်ား) ကို Microscope နဲ႔ မွသာ ျမင္ႏိုင္ပါတယ္။ Chemical ေတြဆိုရင္ေတာ့ Microscope နဲ႔ ေတာင္မွ မျမင္ႏိုင္ေတာ့ပါဘူး။ အျခား ကိရိယာ ေတြနဲ႔ ဓာတ္ခြဲ ဆန္းစစ္မႈ ကို လုပ္ရပါေတာ့မယ္။
   • တစ္ကမၻာလံုး အတိုင္းအတာ နဲ႔ၾကည့္မယ္ ဆိုရင္ေတာ့ ေရထုညစ္ညမ္းမႈဟာ ပိုမို ဆိုးဝါး လာေနပါတယ္။ လူဦးေရထူထပ္ လာတာ တစ္ခုထဲ ေၾကာင့္သာမက ပင္လယ္သမုဒၵရာထဲ အမိႈက္သ႐ုိက္ေတြ၊ အဆိပ္အေတာက္ေတြ စြန္႔ပစ္ေန ၾကတာေတြ၊ ႏ်ဴကလီးယား အညစ္အေၾကးေတြ နဲ႔ ေရနံတူးစင္၊ ေရနံတင္သေဘၤာေတြႊ က ေရနံေတြ ယုိစိမ့္ျခင္း အစ႐ိွတာေတြ ေၾကာင့္ ေရထုကို ပိုမို ညစ္ညမ္းေစ ခဲ့ပါတယ္။ ေလထဲက ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ ကို စုတ္ယူေပး ေနရတဲ့ တာဝန္ ကိုလည္း ယူထား ရပါေသးတယ္။ ဒီ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ ေၾကာင့္ပဲ ေရရဲ့ PH Level ကို တက္ေစၿပီး အက္ဆစ္ဓာတ္မ်ား ေစျပန္ပါတယ္။
     ေရထုကို ညစ္ညမ္းေစ တဲ့ ပစၥည္းေတြကေတာ့
     1. မိလႅာ၊ အညစ္အေၾကး
     2. ဆီ၊ (အဆီ၊ စားသံုးဆီ၊ ေရနံ၊ ဓာတ္ဆီ၊ ေခ်ာဆီ အပါအဝင္)
     3. ပိုးသတ္ေဆးမ်ား
     4. ဓာတ္ေျမၾသဇာမ်ား
     5. အက္ဆစ္
     6. Chemicals (ဓာတုပစၥည္းမ်ား)
     7. Sediments (ႏြံ အနည္အႏႇစ္)
     8. စက္႐ံုေတြက ကုန္ထုတ္လုပ္ရင္း ေရေတြကို အပူေပး ၿပီး မေအးေသးခင္ ေရထုထဲကို ျပန္စြန္႔ထုတ္ တဲ့ အခါ Thermal Pollution ကို ၾကံဳေတြ႔ရပါတယ္။ ေရပူ (သို႔) ေရေႏြး မွာ ေအာက္ဆီဂ်င္ ေပ်ာ္ဝင္ ႏိုင္မႈ နည္းပါးတာ ေၾကာင့္ ငါးေတြ ႐ွင္သန္ပြားမ်ား ဘို႔မလြယ္ေတာ့ပါဘူး။
   • ေရကိုဘယ္ကေန ညစ္ညမ္းေစ လဲေျပာဘို႔က သိပ္မလြယ္ပါဘူး။ အေၾကာင္းရင္း ၊ေနရာရင္း ကို႐ွာႏိုင္ဘို႔က အၿမဲတမ္း လြယ္တာ မဟုတ္ပါဘူး။ စက္႐ံုက ပိုက္ကို ဖြင့္ထုတ္ စြန္႔ပစ္တဲ့ ေနရာ မ်ိဳးဆို Point Source မို႔ အဲဒီ ေရ အညစ္အေၾကး ကို ဆန္းစစ္ၿပီး အျပစ္ တန္းေျပာလို႔ရပါေသးရဲ႕။
   • လမ္းမေတြ၊ ေဆာက္လုပ္ေရး လုပ္ငန္းခြင္၊ ျမက္ခင္း၊ လယ္ယာလုပ္ငန္း၊ ေတြလို Non-Point Source ေတြက ေတာ့ အရမ္းက်ယ္ျပန္႔ ယံုမက မ်ားျပားလြန္းတာမို႔ လက္ညိွဳးထိုး ႏိုင္ဘို႔ မလြယ္ပါဘူး။
   • ေလထု အညစ္အေၾကးေတြ ကလည္း ေရထုရဲ႕ Quality ကို ထိခိုက္ေစႏိုင္ ပါေသးတယ္။ ဥပမာ၊ Acid Deposition (Acid Rain, Acid Snow) အက္ဆစ္မိုး၊ အက္ဆစ္ႏွင္း ေတြ ျဖစ္ရတာ က စက္႐ံုေတြက ထြက္လာတဲ့ Sulfur Dioxide (SO2), Nitrogen Oxides (NOx) ေတြ ေရေငြ႕နဲ႔ ေတြ႕တဲ့ အခါ Sulfuric နဲ႔ Nitric Gases ေတြျဖစ္သြားတာ ေၾကာင့္ပါ။ ဒီအက္ဆစ္ ေတြေရထုထဲ ျပန္က်လာတဲ့ အခါ၊ ပင္လယ္ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ျမစ္ေခ်ာင္းေတြ ကန္ေတြပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ေရာက္ရာေနရာ ရဲ႕ PH ကို အက္ဆစ္ဘက္ ပိုမ်ားေအာင္ ေျပာင္းလဲေစႏိုင္ပါတယ္။ PH Range အနည္းငယ္ အေျပာင္းအလဲ ကိုပဲ လက္ခံႏိုင္တဲ့ ငါး၊ဖား သတၱဝါေလး ေတြ ရဲ႕ဘဝ ကို ဖ်က္ဆီးသလို ျဖစ္ေစ ၿပီး လူေတြရဲ႕ အစားအေသာက္ လိုအပ္ခ်က္ကို ပါထိခိုက္ေစ ပါေတာ့တယ္။
   • ဒီအညစ္အေၾကးေတြ စုလာတဲ့ အခါ၊ ႀကီးမားတဲ့ ေရထုေတာင္ ဒီဒဏ္ေတြကို မခံႏိုင္ေတာ့ပါဘူး။ အညစ္အေၾကး ေတြ ကိုသဘာဝအတိုင္း ေခ်ဖ်က္ဘို႔ ေအာက္ဆီဂ်င္ လိုပါတယ္။ Bio-Oxygen Demand (BOD5) နဲ႔ Chemical Oxygen Demand (COD) ေတြ မ်ားတဲ့ အညစ္အေၾကးေတြ ေရထဲ ေရာက္လာတဲ့ အခါ ေရထဲက Oxygen ကို လုယူသံုးစြဲ ေတာ့တာ မို႔ ေပ်ာ္ဝင္ေန တဲ့ Oxygen ေတြေလ်ာ႔ပါးလာတဲ့ အခါ သက္႐ွိေတြလည္း မ႐ွင္သန္ႏုိင္ ေသာက္သံုးလို႔လည္းမရ တဲ့ ေရေသ ေတြျဖစ္လာပါေတာ့တယ္။
   • ျမစ္ေခ်ာင္း၊ ပင္လယ္ ေရေတြ ရဲ႕ Quality ကို Monitor လုပ္ျခင္းျဖင့္ အဲဒီ့ေနရာ မွာ။
     1. ေရကူးဘို႔သင့္ေတာ္ရဲ႕လား
     2. ငါးေတြ ကိုစားေသာက္ဘို႔ အႏၲရာယ္ ကင္းရဲ႕လား
     3. Waste water treatment ေတြ Effective ျဖစ္ရဲ႕လား။
     သိႏိုင္ပါတယ္။
   • ျမက္ခင္းေတြ၊ လယ္ယာလုပ္ငန္းေတြ မွာသံုးတဲ့ ေျမၾသဇာ ေတြက Algal bloom (ေရညွိေတြ ပြားျခင္း) ေတြကို ႐ွင္သန္ဘို႔ အားေပး ပါတယ္။ ဒီေရညွိေတြက ေရထဲက Oxygen ကို အတင္းလုယူ ႏိုင္တာမို႔ ေရထဲမွာ ငါးဖား သတၱဝါငယ္ေလး ေတြ ႐ွင္သန္ဘို႔ခက္ေစၿပီး ေရကို ေရေသျဖစ္ေစပါတယ္။
   • စက္႐ံုက စြန္႔ပစ္တဲ့ အရည္၊ အနည္ေတြ ကေန ပါလာတဲ့ chemicals ေတြ ငါးေတြရဲ႕ tissues ေတြမွာ စုလာ တဲ့အခါ စားသံုး ဘို႔ မသင့္ေတာ္ ေတာ့ပါဘူး။
   • Turbidity လို႔ေခၚတဲ့ ေရရဲ႕ ၾကည္လင္မႈ ကလည္း အေရးပါပါတယ္။ ေနေရာင္ က ေဝးေဝး ျဖတ္ႏိုင္ မွသာ ေရေအာက္ က အပင္ငယ္ေတြ ႐ွင္သန္ေပါက္ပြား ႏိုင္ပါတယ္။
   • ျပႆနာကိုေျဖ႐ွင္းနည္း ေတြကေတာ့
     1. သဘာဝ၊ ေဒသ မ်ိဳးႏြယ္ က်ဴပင္ေတြ၊ ျမက္ပင္ေတြျပန္စိုက္
     2. Diverting Run-offs မိုးေရ စီးတဲ့ လမ္းေၾကာင္း ကို Pollutions ေတြ မ႐ွိတဲ့ ေနရာကို လႊဲေပးဘို႔။
     3. Changing Sewerage Treatments Practices မိလႅာ သန္႔စင္တဲ့ စနစ္ေတြကို ျပဳ
     4. Replenishing Oyster Population Oyster ကမာေကာင္၊ မုတ္ေကာင္ ေလးေတြဟာ ေရထဲက ေရညွိနဲ႔ excess nutrients ေတြကို စားသံုးျခင္းျဖင့္ ေရကို ထိထိေရာက္ေရာက္ စစ္ေပးႏိုင္တာမို႔ သူတို႔ကို ပြားေစျခင္း ျဖင့္ ေရရဲ့ သန္႔႐ွင္းမႈကို တိုးတက္ ေစႏိုင္ပါတယ္။ Ecological importance of oyster reefs မွာေလ့လာပါ။
     5. Improve Water Quality & Healthier Ego System
     လူတိုင္း၊လယ္သမား၊စက္႐ံု အလုပ္႐ံုမ်ား၊ အိမ္ပိုင္႐ွင္၊ ေလွသမား ေတြအားလံုး ပါဝင္ရပါမယ္။ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ ထဲက လုပ္ယူလို႔ မရပါဘူး။
   • ေရက ညစ္ပတ္ၿပီဆိုတာ ကေတာ့ အားလံုးအတြက သတင္းဆိုးပါပဲ။ ျပႆနာ အေသး၊ အႀကီး စံုပါလိမ့္မယ္။ အထူးသျဖင့္ က်န္းမာေရးပါ။ ေရက တဆင့္ ျဖစ္တဲ့ ဝမ္းေရာဂါ မ်ိဳးစံု ကလူသားေတြ ကို တိုက္ခိုက္ၾကပါေတာ့မယ္။ အထူးသျဖင့္ သက္ႀကီး႐ြယ္အို ေတြနဲ႔ ကေလးငယ္ေတြ ကိုေပါ႔။
   • စက္႐ံု၊ ေရနံခ်က္၊ ပလတ္စတစ္၊ ပိုးသတ္ေဆး၊ Detergents (ေခ်းခြ်တ္ေဆး၊ ဆပ္ျပာ) ေတြ ေသာက္သံုးေရ ထဲ ေရာက္ လာတဲ့ အခါ ဆိုးဝါးတဲ့ က်န္းမာေရးျပႆနာ ေတြျဖစ္တဲ့ Reproductive Disorder, Nervous Damage, Some Cancers ေတြကိုျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။
   • Personal Care Products ေတြကို စနစ္တက် မစြန္႔ပစ္ခဲ့ ရင္ ေရေဝေပးတဲ့ ေနရာအထိ ေရာက္သြားႏိုင္ပါတယ္။ ပတ္ဝန္းက်င္ ကိုထိခိုက္ ေစ႐ံုမက လူေတြရဲ႕ က်န္းမာေရး ကိုလည္း ထိခိုက္ေစ ပါတယ္။


3. Large Scale Water Pollution
   
   • ေရကို အႀကီးအက်ယ္ ညစ္ညမ္းေစတဲ့ နမူနာ ကေတာ့ DDT (Dichloro-Diphenyl-Trichloroethane) ပါ။ DDT ကို ဒုတိယ ကမ ၻာစစ္အတြင္း မွာ စစ္သားေတြကို အင္းဆက္ပိုး ေတြက တဆင့္ ကူးစက္ႏိုင္တဲ့ ေရာဂါေတြ ကေန ကာကြယ္ဘို႔ စတင္ အသံုးျပဳခဲ့ ၾကပါတယ္။
   • ေနာက္ စိုက္ပ်ိဳးေရး မွာ လယ္ထဲက အင္းဆက္ ဖ်က္ပိုးေကာင္ေတြ ကို သုတ္သင္ဘို႔ အသံုးမ်ား လာျပန္ပါတယ္။ ဒီလို အသံုးမ်ား ၿပီးတဲ့ေနာက္ မွာ DDT က ျပင္းထန္တဲ့ ဆိုးက်ိဳးေတြ ေပးလာတာ ေတြ႔ရ ပါေတာ့တယ္။ DDT က ေျမႀကီးထဲ နစ္၊ ေရထဲေပ်ာ္၊ အဲဒီကမွ အပင္ေတြ၊ သတၱဝါ ေတြဆီေရာက္။ ေနာက္ Food Chain ေတြကိုေရာက္ ေပါ႔။ DDT Contaminated သတၱဝါ ေတြကို အမဲလိုက္ စားသံုးတတ္တဲ့ အခ်ိဳ႕ငွက္မ်ိဳးေတြ နည္းပါးလာပါတယ္။ လူေတြရဲ႕ မေက်နပ္ခ်က္ ကို ေလးစားေသာ အားျဖင့္ US မွာ EPA က DTT သံုးစြဲခြင့္ ကို ၁၉၇၂ မွာ ပိတ္ပင္ခဲ့ပါတယ္။ DTT က Breakdown ျဖစ္ဘို႔ ေတာ္ေတာ္ မလြယ္တာ မို႔ ႐ွိၿပီးသား က အခ်ိန္အေတာ္ ၾကာ ဆက္႐ွိေနၿပီး က်န္းမာေရးကို ထိခိုက္ေစအံုးမွာပါ။
   • ဖြင့္ၿဖိဳးဆဲ ႏိုင္ငံေတြ မွာ ႏွစ္စဥ္ လူေတြသန္းခ်ီၿပီး ဆံုး႐ႈံးေစတဲ႔ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ ပိုးကို သယ္ေဆာင္ေပးေန တဲ့ ျခင္ေတြ ကို DDT က ထိထိေရာက္ေရာက္ ႏွိမ္နင္း ႏိုင္တာမို႔ သံုးစြဲ ေနၾကတုန္းပါ။ ကိုသံုးစြဲမႈ က အျငင္းပြားစရာ ျဖစ္ေနပါတယ္။ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေ႐ွာက္တဲ့ အုပ္စုက ငွက္ဖ်ားေရာဂါ ကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ဘို႔ ေထာက္ခံ ေနၾကသလို အျခား တစ္ဘက္ မွာေတာ့ ပတ္ဝန္းက်င္ကို လည္းမထိခိုက္၊ ျခင္ေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ဘို႔လည္း DDT ထက္ပိုေကာင္းတဲ့ (သို႔) တန္းတူတဲ့ အစားထိုး ပစၥည္းေတြ႐ွိတယ္ လို႔ ေျပာေနတဲ့ သိပၸံ ပညာ႐ွင္ေတြ ႐ွိပါတယ္။
   • က်န္းမာေရး ဝန္ထမ္းေတြ အတြက္ကေတာ့ အသက္ကယ္ ဘို႔ နဲ႔ ပတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းဘို႔ ကိုတစ္ၿပိဳင္ထဲ လုပ္ႏိုင္ဘို႔ မလြယ္ကူပါဘူး။
   • ေရထုညစ္ညမ္း မႈဟာ ကမ္းေျခေတြရဲ႕ အလွ နဲ႔ စီးပြားေရးကို ေမႊေႏႇာက္ ဖ်က္ဆီးပါလိမ့္မယ္။ အပန္းေျဖဘို႔ ကမ္းေျခ ဒါေပမဲ႔ ေရကူးဘို႔ မသင့္ေတာ္၊ ငါးမွ်ားလို႔မရ ဆို ဘယ္သူမွ လာခ်င္မွာ မဟုတ္ေတာ့ပါဘူး။ ဒီလိုဆို ဒီစီးပြားေရး လုပ္ငန္းေတြ ရဲ႕ ဝင္ေငြထိခိုက္၊ အခြန္ေငြမရျဖစ္ကုန္ေတာ့မွာ ေပါ႔။
   • ဒီလို အေျခအေနမွာ ပတ္ဝန္းက်င္ သန္႔႐ွင္းေရး လုပ္ရေတာ့မွာ မို႔ Environmental Company (Bio remediation or Cleanup) ကေတာ့ စီးပြားျဖစ္ စရာပါ။ အခ်ိဳ႕ စီးပြားေရး ေတြ ထိခိုက္ ႏိုင္သလို အခ်ိဳ႕ စီးပြားေရး ေတြကေတာ့ ျဖစ္ထြန္း ႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။


4. ေရ႐ွားပါးမႈျပႆနာ
   
   • Fresh Water (Drinkable Water) (ေသာက္လို႔ရ တဲ့ ေရခ်ိဳ) က အမွန္တကယ္ အဖိုးထိုက္တန္ တဲ့ ႐ွားပါးပစၥည္း တစ္ခုပါ။ ကမၻာေပၚ မွာ ႐ွိေနတဲ့ ေရရဲ႕ ၉၇% က ေရငံေတြ၊ က်န္တဲ့ ၃% ထဲ မွာ ေတာင္မွ ၂.၀ % ေလာက္ က အာတိတ္ ေရခဲျပင္ ေအာက္မွာ ၀.၇ % ေလာက္က ေျမေအာက္ ထဲမွာ မို႔ ၀.၃ % ေလာက္ကို သာ ေျမေပၚ မွာ Surface Water အေန နဲ႔ ရႏိုင္တာပါ။ ရႏိုင္တဲ့ ေရကို မတန္တဆ သံုးပစ္မယ္။ ညစ္ညမ္းေစမယ္၊ Climate Change (ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲမႈ) ေတြေၾကာင့္ ထိခိုက္မယ္ဆိုရင္ Water Scarcity လို႔ ေခၚတဲ့ ေရ႐ွားပါးမႈျပႆနာ ေတြ႔ရပါလိမ့္ အံုးမယ္။
   • တိုးတက္မ်ားျပား လာတဲ့လူဦးေရ ေတြ၊ လယ္ယာလုပ္ငန္းေတြ၊ စက္႐ံုေတြ ဖြံ႔ၿဖိဳးလာမႈ အားလံုးက ေရကိုပိုမို ေတာင္းဆိုလာမွာပါ။
   • လူ အေတာ္မ်ားမ်ား က ဒီေန႔အထိ ေရကို Water Tap (ေရပိုက္ေခါင္း) ဖြင့္႐ံုနဲ႔ လြယ္လြယ္ ရႏိုင္တယ္လို႔ ထင္ေနၾကတံုး ပါ။ ေရ႐ွားပါးမႈ က သဲကႏၲာရ လိုေနရာ မွာမွ မဟုတ္ ပါဘူး။ သဘာဝအတိုင္း ျပန္ျဖည့္ႏိုင္တာ ထက္ပိုသံုးရင္ ေရ႐ွား လာမွာပါပဲ။ ေရက ေသာက္ဘို႔ သာမက သံုးေရ၊ ျမက္ခင္းေရျဖန္း၊ ေရခ်ိဳးအဝတ္ေလွ်ာ္၊ သန္႔႐ွင္ေရးေတြ အတြက္ သံုးရသလို စက္႐ံု အလုပ္႐ံု ေတြ အတြက္ လည္း သံုးရ ပါတယ္။
   • Surface Water လိုပဲ Ground Water လည္း Pollute ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
   • ေရကို ျပန္ျဖည့္ႏိုင္တာ ထက္ပိုသံုးရင္ (သို႔) မတန္တဆ ေျမေအာက္က ထုတ္ယူတဲ့ အခါ၊ ေျမကို နိမ့္က်ေစမယ္၊ ဒါမွမဟုတ္ ေလေတြပဲ ခ်န္ခဲ့တာမို႔ ေက်ာက္ေတြ ကိုကၽႊံက် ေစလိမ့္မယ္။ Sinkhole လို႔ေခၚတဲ့ ေျမကြ်ံမႈ ေတြ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
   • Climate Change လို႔ေခၚတဲ့ ရာသီဥတု ကလည္း ေျပာင္းလဲ လာျပန္ပါတယ္။
   • တခ်ိဳ႕ေနရာ ေတြမွာ လိုအပ္သေလာက္ မိုးက မ႐ြာေတာ့။ ဒါေပမဲ့ တခ်ိဳ႕ေနရာ ေတြမွာ ေတာ့ မိုးႀကီးလို႔ ေရလွ်ံ၊ ေရႀကီးတာေတြ ျဖစ္ေနျပန္ပါတယ္။
   • ေရႀကီးတာက အေပၚယံၾကည့္ရင္ ေရျပန္ျပည့္ေစဘို႔ ျဖစ္ေပမဲ့ တစ္ခါတစ္ရံ ေသာက္ေရကို ညစ္ညမ္းေစႏိုင္တာ မို႔ ေရ႐ွားပါးမႈ ၾကံဳေတြ႕ေစႏိုင္ပါတယ္။ Hurricane Katrina (ကက္ထရီနာ) အေတြ႕အၾကံဳက ေရလွ်ံ လို႔ လူေတြအတြက္ ဘယ္ေလာက္ညစ္ညမ္း ေစမွာလဲ ဆိုတာ ျပသဘို႔ နမူနာေကာင္း တစ္ခုပါပဲ။ Flooding က Water Treatment Systems ကို Overload ျဖစ္ေစပါတယ္။ လူေနအိမ္ေတြ၊ ျမက္ခင္းေတြ လယ္ေျမေတြ က ဓာတ္ေျမၾသဇာ စတဲ့ Mixture of Chemicals ေတြေၾကာင့္ တစ္ခုစီ ကေပးတဲ့ အက်ိဳးဆက္ မဟုတ္ပဲ combine effect ကိုေပးလို႔ ေျဖ႐ွင္းရခက္ခဲ့ပါတယ္။
   • အမွန္ဆို သမိုင္းမွာ ေရႀကီးတာ က ႏုန္းတင္ေျမႏု၊ ေျမဆီေတြေပး လို႔ စိုက္ပ်ိဳးေရး မွာ (ျမန္မာ အေခၚ ကိုင္းလုပ္ငန္း) အေထာက္အကူ ျပဳခဲ့တာပါ။ ဥပမာ။ ။ အီဂ်စ္မွာ ႏိုင္းျမစ္ေရလွ်ံ တာဟာ စိုက္ပ်ိဳးေရး အတြက္ တကယ့္ အေထာက္အကူ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ အခုအခ်ိန္ မွာေတာ့ အီဂ်စ္ႏိုင္ငံ ဟာ အစားအေသာက္ ကို ႏိုင္ငံ ရပ္ ျခား အျပင္ကေန ျပန္လည္ တင္သြင္းေနရ တဲ့ အေျခအေန ကိုေရာက္ေနပါၿပီ။ ဘာလို႔လဲ။ ေရ႐ွားပါးမႈပါ။ အေၾကာင္းရင္း က ေရအသံုးမ်ားတာရယ္၊ မိုးနည္း သြားတာရယ္ေတြ ေၾကာင့္ပါ။ ဒါေၾကာင့္ ႏိုင္းျမစ္ထဲက ပင္လယ္ထဲကို ေရစီးတာ ေလ်ာ့နည္းလာ ၿပီး ေျခာက္ေသြ႕တဲ့ ရာသီမွာ ပင္လယ္ထဲေတာင္ မေရာက္ႏိုင္ ေတာ့ပါဘူး။
   • အီဂ်စ္ ေသာက္သံုးေရ ရဲ့ ၉၇% ဟာ ႏိုင္းျမစ္ အေပၚမွာ ပဲ မွီခို ေနရတာပါ။ ဒါေၾကာင့္ ႏိုင္းျမစ္ ေရ အသံုးျပဳမႈကို ထိန္းခ်ဳပ္ဘို႔ အီဂ်စ္ ႏိုင္ငံ က အဓိက အခန္းက႑ မွာပါဝင္ပါတယ္။ လိုအပ္ခ်က္ နဲ႔ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈ ေတြ မ်ားျပားလာတာ နဲ႔အမွ် ဒီ ႏိုင္းျမစ္ေရ အေပၚ မွီခိုေနရတဲ့ ႏိုင္ငံ ေတြ အခ်င္းခ်င္း ထိပ္တိုက္ ေတြ႕မႈ ေတြလည္း မ်ားျပားလာပါတယ္။ အဓိက ကေတာ့ ပါဝါပါ။ ေရ႐ွိတဲ႔သူ အင္အား ပါဝါ ႀကီးတယ္။ ဘယ္လို သံုးရမလဲ အမိန္႔ေပး ႏိုင္တယ္။
   • ႏိုင္းျမစ္အေရး က ႏိုင္ငံေရး နဲ႔ပါသက္ဆိုင္လာပါတယ္။ ေရေပးေဝ ႏိုင္မႈ ေလ်ာ႔နည္း လာတာနဲ႕ အမွ် အားလံုးရဲ႕ Cooperation (ပါဝင္ကူညီမႈ) and Conservation (ေခြ်တာမႈ) ေတြ တိုးလုပ္ရေတာ့မွာ မို႔ပါ။ ေရမ႐ွိ ရင္ သက္႐ွိေတြမ႐ွိႏိုင္ ပါဘူး။
   • Solution (အေျဖ) တိုင္းအတြက္ ေကာင္းက်ိဳး၊ ဆိုးက်ိဳးေတြ ႐ွိေနပါတယ္။ ႏိုင္ငံ ေဒသကိုလိုက္လို႔ လိုအပ္ခ်က္ နဲ႔ ပူပန္စရာေတြ ကလည္း အမ်ိဳးမ်ိဳး ႐ွိေနႏိုင္ပါတယ္။


5. ေရအရင္းအျမစ္ ကို ရည္ညႊန္းျခင္း ႏွင့္ ပိုမိုေကာင္းမြန္ေအာင္ ျပဳျပင္ မြမ္းမံျခင္း
   
   1. USA
      US မွာ ေရထုကို သန္႔ရွင္း ေစဘို႔ ျပည္သူလူထု ရဲ့ေထာက္ခံ မႈကို ရယူၿပီး US ကြန္ဂရက္ က Clean Water Act ကို ၁၉၇၂ ခုႏွစ္မွာ အတည္ျပဳေပးခဲ့ပါတယ္။ Clean Water Act ကိုမူတည္ ၿပီး
      
      • EPA (Environmental Protection Agency) က Water Pollution (ေရညစ္ညမ္းမႈ) ကို Monitor (ေစာင့္ၾကည့္) ၿပီး regulate (ထိန္းခ်ဳပ္မႈ) လုပ္ေပးပါတယ္။
      • Clean Water Act က Surface Water ထဲမွာပါဝင္ ခြင့္ျပဳႏိုင္တဲ့ Allowable Levels Of Contaminants ရဲ႕ Standard ကို သတ္မွတ္ ေပးပါတယ္။
      • Industryေတြရဲ့ Wastewater Standards ကိုလည္းသတ္မွတ္ေပးပါတယ္။
      • ဒါ႔အျပင္ ျမစ္ေခ်ာင္းေတြ နဲ႔ ပင္လယ္သမုဒၵရာ ထဲကို Pollutants (အညစ္အေၾကး) ေတြ စြန္႔ပစ္ တာကို လည္း Crime (ရာဇဝတ္မႈ) အျဖစ္သတ္မွတ္ ေစပါတယ္။
      • Clean Water Act ေၾကာင့္ ေရေတြကို ပိုသန္႔လာေစေပ မဲ့ လုပ္စရာေတြ က်န္ပါေသးတယ္။ ဥပမာ Run-offs (လယ္ယာ၊ ျမိဳ႕ျပလမ္းမ၊ လမ္းသြယ္) ေတြရဲ့ ျပႆနာကို ေျဖ႐ွင္းႏိုင္ဘို႔ပါ။
   
   
   2. Singapore
      သီးသန္႔ တင္ျပေပး ပါမယ္။ …
   
   
   3. ျမန္မာျပည္
      http://chawlwin.blogspot.com/2008/08/myanmar-water-quality.html
      ဆက္လက္ၿပီး သီးသန္႔ တင္ျပေပး ပါမယ္။ …
   
   
   4. World
      • စက္မႈ နည္းပညာ ဖြင့္ၿဖိဳးမႈ နဲ႔ ေရကို ေခြ်တာမႈ နဲ႔ ေရညစ္ညမ္းမႈ ေလ်ာ့က် ေအာင္ လုပ္လာၾကပါတယ္။ စိုက္ပ်ိဳးေရးမွာ ေရေလာင္းတဲ့ နည္းစနစ္ ေတြ ျမင့္လာသလို ေရသိပ္မလိုတဲ့ ဆန္၊ေျပာင္း မ်ိဳးေတြစိုက္ ျခင္းျဖင့္ ေရကိုေခြ်တာ ႏိုင္ပါတယ္။
      • စက္႐ံုေတြက လည္း ေရကို သန္႔စင္ျခင္းျဖင့္ သူတို႔ရဲ႕ ကုန္က်စရိတ္ကိုေလွ်ာ့ေစ ႏိုင္တာ ေတြ႕လာၾကပါတယ္။ ဒါ႔အျပင္ စြန္႔ပစ္အမိႈက္ ေတြကိုလည္း ေလွ်ာ့ေစပါတယ္။
      • Recycle Grey Water ဆိုတာကေတာ့ အဝတ္ေလွ်ာ္စက္ေတြ၊ sinks ေတြ၊ ေရခ်ိဳးခန္းေတြ က ေရေတြ (အိမ္သာမွထြက္ေသာ ေရမပါ) ကို သန္႔စင္ၿပီး ျပန္သံုးတဲ႔ စနစ္ပါ။ ဒီ သန္႔စင္ ထားတဲ့ ေရက ေသာက္လို႔မရေပမဲ့ အပင္ေတြ ကို ေရေလာင္း လို႔ရပါတယ္။ အိမ္သာ ကိုလည္း Flush လုပ္လို႔ ရပါတယ္။
      • Municipal Waste Water Treatment Plant ေတြမွာ ေတြ႔ရတဲ့ ျပႆနာ ကေတာ့ Sludge (မိလႅာ) ေတြကို စြန္႔ပစ္ ႏိုင္ဘို႔ပါ။ ဒါေၾကာင့္ ဒီေနရာ မွာ Bio-remediation ဝင္လာပါတယ္။ Bio-remediation ဆိုတာ ကေတာ့ Biological Agents ေတြျဖစ္တဲ့ bacteria နဲ႔ plants ေတြကိုသံုး ၿပီးသန္႔စင္တဲ့ နည္းစနစ္ပါ။ သဘာဝ အတိုင္း (သို႔) စိုက္ပ်ိဳးတည္ေဆာက္ ထားတဲ့ Wetlands ေတြကို သံုးၿပီး သဘာဝ အတိုင္း တည္႐ွိေနတဲ့ နည္း နဲ႔ Toxics (အဆိပ္အေတာက္) ေတြကို ဖယ္႐ွားပစ္တဲ့ နည္းပါ။
      • လူဦးေရ သိပ္ထူထပ္လာတဲ့ အခါ Treatment Plant ကိုတည္ေဆာက္ဘို႔ က ဧကရာခ်ီတဲ့ ေျမကို သံုးရမဲ့ Wetlands ေဆာက္ဘို႔ထက္ စီးပြားေရး အရ တြက္ေျခ ပိုကုိက္ ႏိုင္ တဲ့အျပင္ ပိုထြက္လာတဲ့ ေျမမွာ လည္းလူေတြ အတြက္ ပိုၿပီးလိုအပ္တဲ့ အေဆာက္အအံု (ဥပမာ ေဆး႐ံု) ကို ေဆာက္လို႔ရတယ္ မဟုတ္လား။
   
   
   5. Desalination
      
      • ကမ ၻာ ေပၚမွာ ေပါေပါမ်ားမ်ား ရႏိုင္မွာ က သမုဒၵရာထဲကေရ၊ ေရငံေတြပါ။ ေရထဲက ဆားေတြ ကိုဖယ္ထုတ္ ႏိုင္မယ္ ဆိုရင္ ေသာက္သံုးေရ ရၿပီေပါ့။ Desalination လို႔ေခၚတဲ့ Technology ကို ေကာင္းေကာင္း သိေနၾကပါၿပီ။ ဒီအျခားေ႐ြးစရာ မ႐ွိတဲ့ ႏိုင္ငံေတြ ေနရာေတြ မွာ တြင္တြင္က်ယ္က်ယ္ သံုးေနၾကပါၿပီ။
      • ေရငံေတြ ကို ဆားမျဖတ္ႏိုင္တဲ့ Membrane မွာ ျဖတ္ေစၿပီး သန္႔စင္တာပါ။ သူ႔ရဲ႕အားနည္းခ်က္ေတြကေတာ့ Energy Usage စြမ္းအင္ေတြ အမ်ားႀကီး သံုးစြဲ တာနဲ႔ Systems ေတြကေစ်းႀကီးေန လြန္းတာပါ။
      • ဒီလို ဆားငံေရကေန ေသာက္ေရသန္႔ ထုတ္လုပ္တဲ့နည္းပညာ ေတြ႐ိွေနၿပီဆိုေပမဲ့ ျမန္မာျပည္ လို ႏိုင္ငံ မ်ိဳး မွာေတာ့ လက္ေတြ႕ အသံုးခ်ႏိုင္ ဘို႔က ေဝးေနတုန္းပါ။ စကၤာပူလို ႏိုင္ငံမ်ိဳး မွာေတာင္ တြက္ေခ်မကိုက္ေသးလို႔ စက္႐ုံသံုး ဘို႔ေလာက္ပဲ ထုတ္လုပ္ပါေသးတယ္။ ေရ႐ွားပါးၿပီး ေရနံေၾကာင့္ အရမ္း ခ်မ္းသာေန ၾကတဲ့ UAE (အာရပ္ေစာ္ဘြားမ်ားႏိုင္ငံ) က ဒူဘိုင္းလို ေနရာမ်ိဳးမွာေတာ ့ အႀကီးအက်ယ္ ထုတ္လုပ္ပါတယ္။
      • ကမ ၻာ ေပၚမွာ လက္႐ွိ သံုးစြဲေနတဲ့ အရည္အတြက္ နဲ႔ ယွဥ္ရင္ေတာ့ ၁% ထက္ ေတာင္ နည္း ေနပါေသးတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေရသန္႔ လိုအပ္ခ်က္ မ်ားလာတာ နဲ႔ အတူ Desalination ကုိ အလားအလာ ေကာင္းတဲ့ အရင္းအျမစ္ အျဖစ္ ဆက္လက္ ႐ွာေဖြေလ့လာ ေနၾကအံုးမွာပါ။
   
   
   6. လူ ေတြက ေရသန္႔ရ႐ွိေရး အားထုတ္မႈေတြ နဲ႔ ေတြ အႀကီးအက်ယ္ ေျပာင္းလဲ ေစခဲ့ၿပီ။ ေရအရင္းအျမစ္ ေတြကို စနစ္တက် Efficiently and effectively (အက်ိဳး႐ွိ႐ွိ၊ ထိထိေရာက္ေရာက္) စီမံခန္႔ခြဲ ဘို႔လိုလာပါၿပီ။ Water Quality And Quantity Issues (ေရေကာင္းေရသန္႔ လံုလံုေလာက္ေလာက္ ရ႐ွိေရး) ဟာ က်ေနာ္တို႔ အားလံုး၊ ရပ္ကြက္၊ ေက်း႐ြာ၊ ျမိဳ႕၊ ႏိုင္ငံ သာမက၊ တစ္ကမ ၻာ လံုးရဲ့ အေရးပါ။ ဒီအေၾကာင္းအရာ နဲ႔ပတ္သက္ လို႔ စနစ္ တက်ေလ့လာ ျပဳစု ထားတဲ့ UNICEF: Water Quality Handbook 2008 စာအုပ္ ကို Free Download လုပ္ၿပီး ေလ့လာႏိုင္ပါတယ္။

မွီျငမ္း။

1. UNICEF: http://www.unicef.org/
2. UNICEF: Water Quality Handbook 2008
3. US-EPA: www.epa.gov
4. Singapore National Environment Agency Public Utilities Board
5. DVD: Environmental Science for Students

Web-Links

1. The Water Cycle [ http:/en.wikipedia.org/wiki/Water_cycle ]
2. PH Level [ http://en.wikipedia.org/wiki/PH ]
3. Thermal Pollution [ http://en.wikipedia.org/wiki/Thermal_pollution ]
4. Bio-Oxygen Demand (BOD5) [ http://en.wikipedia.org/wiki/Biochemical_oxygen_demand ]
5. Chemical Oxygen Demand (COD) [ http://en.wikipedia.org/wiki/Chemical_oxygen_demand ]
6. Algal bloom [ http://en.wikipedia.org/wiki/Algae_bloom ]
7. Turbidity [ http://en.wikipedia.org/wiki/Turbidity ]
8. Oyster [ http://en.wikipedia.org/wiki/Oyster ]
9. Ecological importance of oyster reefs[ http://habitat.noaa.gov/restorationtechniques/public/habitat.cfm?HabitatID=2&HabitatTopicID=11 ]
10. DDT (Dichloro-Diphenyl-Trichloroethane) [ http://en.wikipedia.org/wiki/DDT ]
11. Climate Change [ http://en.wikipedia.org/wiki/Climate_change ]
12. Sinkhole [ http://en.wikipedia.org/wiki/Sink_hole ]
13. Hurricane Katrina[ http://en.wikipedia.org/wiki/Hurricane_Katrina ]
14. Clean Water Act [ http://www.epa.gov/watertrain/cwa/ ]
15. EPA (Environmental Protection Agency)[ http://www.epa.gov/ ]
16. Bio-remediation [ http://en.wikipedia.org/wiki/Bio-remediation ]
17. Desalination [ http://en.wikipedia.org/wiki/Desalination ]
18. UNICEF: Water Quality Handbook 2008 (Free Download) [ http://www.unicef.org/wes/files/WQ_Handbook_final_signed_16_April_2008.pdf ]
19. UNICEF: http://www.unicef.org/[ http://www.unicef.org/ ]
20. Singapore National Environment Agency [ http://app.nea.gov.sg/ ]
21. Public Utilities Board [ http://www.pub.gov.sg/ ]