ေသာက္သံုးေရ အဆင့္အတန္း စံ (Potable Water Quality)

ေသာက္သံုးေရ ကို ပိုက္နဲ႔ ျဖန္႔ေဝတဲ့ စနစ္ ( Domestic / Potable Water Supply Systems) ေတြ မွာ ေပးေဝထားတဲ့ ေရက သတ္မွတ္ထားတဲ့ စံခ်ိန္ နဲ႔ အညီ ေသာက္သံုးေရ အဆင့္မွာ အၿမဲတမ္း ရွိေနေအာင္ ဂရုစိုက္ ေပး ရပါတယ္။ Water Source မူရင္းထုတ္ယူတဲ့ေနရာ၊ ေရစစ္တဲ့စနစ္၊ ေရျဖန္႔ေဝတဲ့ ပိုက္ စနစ္ ေနာက္ဆံုး ဘံုဘိုင္ေခါင္း၊ ေရသံုးတဲ့ ေနရာအားလံုး (အစ မွ အဆံုး အထိ) ေရသန္႔စင္ေအာင္ နဲ႔ အျပင္ က အညစ္အေၾကး ေတြ လံုးဝ ဝင္ မလာႏိုင္ေအာင္၊ စနစ္ အထဲမွာ လည္း (ဥပမာ သံေခ်း၊ ဘက္တီးရီးယား) မပြားရေအာင္၊ ေရေျပာင္းျပန္ လည္း မစီးႏိုင္ေအာင္ ေသေသခ်ာခ်ာ ဂရုစိုက္ ေပးရပါတယ္။
ဒီေရေတြ ရဲ့ ရွိသင့့္တဲ့ စံညႊန္း အဆင့္အတန္း ေတြ ကို World Health Organization ( WHO) ရဲ့ လမ္းညႊန္မွာ အပိုင္းေလးပိုင္း ရႈ႕ေထာင့္ေလးခု ကေန ခြဲျခား သံုးသပ္ျပထားပါတယ္။

1. Microbial Aspect: အႏုဇီဝ ပိုးမႊား ဆိုင္ရာ ရႈေထာင့္။
2. Chemical Aspect: ဓာတ္သတၱဳ ဆိုင္ရာ ရႈေထာင့္၊
3. Radiological Aspect: ေရဒီယို ဓာတ္ၾကြမႈ ဆိုင္ရာ ရႈ႔ေထာင့္။
4. Acceptability Aspect: Taste, odour and appearance: (အရသာ၊ အနံ႔၊ အေရာင္အဆင္း) လက္ခံနိုင္မႈ ဆိုင္ရာ ရႈ႔ေထာင့္

... Back to Top [Table of Contents]....
1. Microbial Aspect: အႏုဇီဝ ပိုးမႊား ဆိုင္ရာ ရႈေထာင့္။
အႏုဇီဝ ပိုးမႊား ဆိုင္ရာ ရႈေထာင့္ ကေန ၾကည့္တဲ့ အခါ လူေတြ ဝမ္းပ်က္ဝမ္းေလွ်ာ၊ ေအာ့အန္၊ ၾကြက္တက္ ေစႏိုင္တဲ့ ပိုးမႊားေတြ နဲ႔ အျခားေဘးျဖစ္ေစ မဲ့ ပိုးမႊားေတြ လူေတြ အႏၱရာယ္ ျဖစ္ေစႏိုင္ေလာက္ တဲ့ အထိ မပါဝင္ေစဘို႔ ပါ။ ဒီအထဲ မွာ နာမည္ၾကီး Legionella & e-coli bacteria ေတြ လည္း ပါဝင္ပါတယ္။
E-coli ( Escherichia coli) ဆိုတာကေတာ လူေတြရဲ့ အူသိမ္ နဲ႔ တိရစာၦန္ ေတြရဲ့ အူလမ္းေၾကာင္းမွာ ေပါက္ပြားရွင္သန္ ေနတဲ့ အစာေၾကခ်က္ မႈ အတြက္ မရွိမျဖစ္ ဘက္တီးရီးယား တစ္မ်ိဳးပါ။ သူ႔ကို လူေတြ နဲ႔ တိရစာၦန္ ေတြ စြန္႔ထုတ္ လိုက္တဲ့ အညစ္အေၾကး ေတြ မွာ ေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္ (မွတ္ရလြယ္တာ ေပါ့ အီး-ကိုလိုင္) ။ E-coli အမ်ိဳးအစား အခ်ိဳ႕က ဘာဒုကၡ မွ မေပးေပမဲ့ အခ်ိဳ႕ ကေတာ့ အသက္ကို ပါရန္ရွာ ႏိုင္ပါတယ္။ (မွတ္ခ်က္။ ။ ဒိန္ခ်ဥ္ထဲမွာ ပါတဲ့ အစာေျခ ဘက္တီးရီးယား ေတြ က E-coli မဟုတ္ပါ။ ဒိန္ခ်ဥ္ထဲ မွာ E-coli ပါရင္လည္း ဒုကၡေပးႏိုင္ပါတယ္။)
ေနာက္တစ္ခ်က္ က E-coli ေတြ႕တယ္ ဆိုတာ နဲ႔ လူေတြ၊ တိရစာၦန္ ေတြ ဆီ က အျခား ေရာဂါပိုးမႊားေတြ လည္း ပါဘို႔ အခြင့္အလမ္း မ်ားတယ္ ဆို တဲ့ အခ်က္ပါ။
ေသာက္သံုးေရ ၾကည္လင္ဘို႔ ကလည္း လိုအပ္ခ်က္ တစ္ခုပါ။ ေရမၾကည္လင္ေစတဲ့ အခ်က္ေတြ ျဖစ္တဲ့ ေရအနည္ပါတာ ေရေနာက္တာ ေတြ က လည္း အႏုဇီဝ ပိုးမႊားေတြ ပါဝင္ႏႈန္း နဲ႔ တိုက္ရိုက္နီးပါး ဆက္စပ္ေနပါတယ္။ Total Suspended (TSS) & Turbidity / Total Dissolved Solid (TDS) ေတြ ကို စံသတ္မွတ္ တိုင္းတာႏိုင္ပါတယ္။
အျခား ပိုးမႊားဆိုင္ရာ အခ်က္ေတြ အေၾကာင္းကို လည္း စိတ္ဝင္စား ရင္ မွီျငမ္းစာရင္း မွာေပးထားတဲ့ WHO-Guidelines for Drinking-Water Quality စာအုပ္ကို ေဒါင္းလုပ္လုပ္ ၿပီး ဖတ္ႏိုင္ပါတယ္။

... Back to Top [Table of Contents]....
2. Chemical Aspect: ဓာတ္သတၱဳ ဆိုင္ရာ ရႈေထာင့္၊
ဓာတ္သတၱဳ ဆိုင္ရာ ရႈေထာင့္ ကေန ၾကည့္တဲ့ အခါမွာလည္း ေရထဲမွာ ေပ်ာ္ဝင္ေနတဲ့ အထဲက ခ်က္ခ်င္း အဆိပ္သင့္ႏိုင္တဲ့ ဓာတ္ေပါင္း၊ ေရရွည္မွာ ဒုကၡေပးမဲ့ ဓာတ္ေပါင္း၊ ကင္ဆာ ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ ဓာတ္ေပါင္း စသည္ျဖင့္ ေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္။ ဒီအထဲ မွာ အာဆင္းနစ္ ( Arsenic)၊ ခဲ ( Lead)၊ ျပဒါး ( Mercury)၊ ဆိုင္ယာႏိုတ္ ( Cyanide) ေတြ က နာမည္ၾကီး အဆိပ္ေတြပါ။
Lead (ခဲ) ကို ကယ္လီဖိုးနီးယား မွာေတာ့ ခ်က္ခ်င္းပဲ ေသေတာ့မဲ့ အဆိပ္တစ္ခု သေဘာထား ရြ႔ံ႕ၾကပါတယ္။ လက္ရွိ US မွာ ပိုက္ဆက္ပစၥည္း ေတြ က ခဲ အနည္းဆံုး (သို႔) ခဲလံုးဝ သန္႔စင္တဲ့ ( Lead-Free) ပစၥည္းေတြ ကို ပဲ သံုးခြင့္ ရွိပါတယ္။
EPA မွာေတာ့ ေရသန္႔ဘို႔ အတြက္ သံုးတဲ့ ဓါတုပစၥည္း ( Disinfectants) ေတြ နဲ႔ ဒီပစၥည္းေတြ ကို သံုးလို႔ ထြက္လာတဲ့ ဓာတ္ေပါင္း ( Disinfection Byproducts) ေတြ ကို လည္း ကန္႔သတ္ပါတယ္။
EPA မွာေတာ့ ေရသန္႔ဘို႔ အတြက္ သံုးတဲ့ ဓါတုပစၥည္း ( Disinfectants) ေတြ နဲ႔ ဒီပစၥည္းေတြ ကို သံုးလို႔ ထြက္လာတဲ့ ဓာတ္ေပါင္း ( Disinfection Byproducts) ေတြ ကို လည္း ကန္႔သတ္ပါတယ္။

• Disinfectants အေနနဲ႔ သံုးတဲ့ ကလိုရင္း ေတြ က မ်က္ေစ့၊ ႏွာေခါင္း နဲ႔ အေရျပားယားယံတာ၊ အစာအိမ္ ေသြးနီဥ ေလ်ာ့နည္းတာ ေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တာ မို႔ သံုးမဲ့ ေနရာမွာ ရွိတဲ့ Residual Chlorine ကို ကန္႔သတ္ပါတယ္။
  ဒီေနရာ မွာ အေတြ႕အၾကံဳ အခ်ိဳ႕အရ ေျပာရမယ္ ဆိုရင္ မေလးရွား၊ စကာၤပူ က ေရေတြ မွာ Residual Chlorine အတိုင္းအတာ တစ္ခု အထိ ပါတာမို႔ ေသာက္တဲ့ အခါ အနံ႔ သိသာပါတယ္။ ဒီေရေတြ ကို ငါးကန္ထဲ ထည့္မယ္ ဆိုရင္ ငါးေတြ မေသရင္ေတာင္ သက္တမ္းတို ပါလိမ့္မယ္။ ကလိုရင္း က ေရထဲမွာ breakdown လုပ္တာ ျမန္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ တစ္ဆင့္ ေရကန္ထဲ မွာ တစ္ရက္ တန္သည္၊ ႏွစ္ရက္တန္သည္ ခ်င့္ၿပီး ခန ေလွာင္ထားေပးၿပီး မွ ငါးကန္ေတြ ထဲ ထည့္ရင္ အဆင္ေျပ ေလ့ရွိပါတယ္။
  Water Features လို Legionella ဘက္တီးရီးယား ထိန္းဘို႔ ကလိုရင္း ဆက္တိုက္ထည့္ထားတဲ့ ေရကေတာ့ ငါးေတြ အတြက္ အဆိပ္ပါပဲ။ ပေရာဂ်က္ တစ္ခု မွာ အေပၚက Water Features ေအာက္မွာ Koi Fish Pond ထားတာ အေပၚက ေရေတြလွ်ံျပီး ေအာက္ က ငါးကန္ထဲ က်လို႔ ငါးေတြ အကုန္ေသ ကုန္တာ ၾကားဘူးပါတယ္။ (အေတာ္ ေလ်ာ္လိုက္ရတယ္ လို႔ လည္း ၾကားလိုက္ရပါတယ္။)
• ကလိုရင္း နဲ႔ ဓာတ္ျပဳ ၿပီး ထြက္လာတဲ့ ဓာတ္ေပါင္း ( Disinfection Byproducts) ေတြ မွာလည္း ကင္ဆာျဖစ္ေစ ႏိုင္တဲ့ Bromate, Chlorite, Haloacetic acids ( HAA5) & Total Trihalomethanes ( TTHMs) ေတြကလည္း ကင္ဆာ နဲ႔ အျခား ဆိုးက်ိဳးေတြ ကို ျဖစ္ေစႏိုင္တာ မို႔ ကန္႔သတ္ပါတယ္။

... Back to Top [Table of Contents]....
3. Radiological Aspect: ေရဒီယို ဓာတ္ၾကြမႈ ဆိုင္ရာ ရႈ႔ေထာင့္။
ေရဒီယို ဓာတ္ၾကြမႈ ဆိုင္ရာ ရႈ႔ေထာင့္ ကေန ၾကည့္တဲ့ အခါမွာ လည္း ဒီဓာတ္ၾကြ ပစၥည္းေတြ ပါဝင္မႈ အတိုင္းအတာ နဲ႔ လူေတြ အေပၚ ဘယ္ေလာက္အထိ ဒုကၡေပးႏိုင္သလဲ ဆိုတဲ့ အခ်က္နဲ႔ပဲ ၾကည့္တာပါ။ Alpha, Beta, Radon စတဲ့ ေရဒီယို ျဒပ္ေပါင္း ေတြ ကို ကန္႔သတ္ခ်က္ ေတြ ပါဝင္ပါတယ္။

... Back to Top [Table of Contents]....
4. Acceptability Aspect: Taste, odour and appearance: (အရသာ၊ အနံ႔၊ အေရာင္အဆင္း) လက္ခံနိုင္မႈ ဆိုင္ရာ ရႈ႔ေထာင့္
အရသာ၊ အနံ႔၊ အေရာင္အဆင္း (အျမင္) လက္ခံနိုင္မႈ ရွိ မရွိ ဆိုတာက ေတာ့ လူေတြ ၾကိဳက္ႏွစ္သက္တာ၊ မၾကိဳက္ႏွစ္သက္တာ နဲ႔ တိုက္ရိုက္ သက္ဆိုင္ေလ့ရွိပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ က်န္းမာေရး နဲ႔ တိုက္ရိုက္ မသက္ဆိုင္ ရင္ တရားဝင္ ကန္႔သတ္မႈ နည္းပါတယ္။
ေရေစးတာ ( Calcium / Ca Salt ထံုးဓာတ္ပါတာ) က လည္း အမ်ားအားျဖင့္ ဥပေဒ အရ တရားဝင္ ကန္႔သတ္ခ်က္ မႈ ရွိခ်င္မွ ရွိပါမယ္။ ဒီေနရာ မွာ စံ နဲ႔ တိုက္ရိုက္ မသက္ဆိုင္ တဲ့ အေၾကာင္းအရာ တစ္ခု ကို ေဆြးေႏြးခ်င္ပါတယ္။
Water Softner လုိ႔ေခၚတဲ့ ေရေစးကို ေရသြက္ျဖစ္ေအာင္ လုပ္တဲ့ နည္းေတြ ရွိပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ ေရေစးေစတဲ့ Calcium ( Ca) Salt ေတြကို ေရသြက္ Sodium ( Na) Salt သို႔ Potassium ( K) Salt နဲ႔ Iron Exchange လုပ္တာပါ။
က်န္းမာေရး အရ ၾကည့္ရင္ Calcium က လူေတြ အက်ိဳးျပဳတယ္ Sodium က မေကာင္းဘူး ဆိုတဲ့ အခ်က္ေပၚ အေျခခံ ၿပီး Water Treatment Specialist ေတြ နဲ႔ ေဆြးေႏြးဘူးပါတယ္။ Sodium ဆိုတာလည္း လိုအပ္တဲ့ minierals တစ္ခုပါ။ ဆိုလိုတာက က်န္းမာေရး အရ ထိခိုက္မႈ အနည္းအမ်ား ရွိႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ တိုင္းတာရ ခက္ပါတယ္။ ပါဝင္တဲ့ ppm ေပၚမွာ မွီပါလိမ့္မယ္။
အဓိက ကေတာ့ အျမင္ အတြက္ လုပ္ၾကတာပါ။ ေရေစး က ထံုးဓာတ္က (ေရေႏြးအိုး ဓာတ္ဘူးကို ဂ်ိဳးကပ္ေစသလို) ေရခ်ိဳးခန္း မွန္ေတြ၊ ေၾကြခြက္ေတြ။ ပန္းကန္ ခြက္ေယာက္ ေတြ ကို စြန္းေစတယ္။ သန္႔ရွင္းေရးလုပ္ရခက္တယ္။ ပိုက္ေတြ ထဲ မွာ ဂ်ိဳးကပ္တယ္။ ပိတ္တယ္။ က်န္းမာေရး နဲ႔ သိပ္မသက္ဆိုင္တာမို႔ ေရေဝတဲ့ စနစ္ေတြ မွာ ေတာ့ EPA တရားဝင္ တားျမစ္ခ်က္ မရွိပါဘူး။ ေနာက္ RO စနစ္ ကစစ္ထုတ္လိုက္တဲ့ ေရ က်ျပန္ေတာ့လည္း လိုအပ္တဲ့ Minerals သတၳဳ ဓာတ္ ေတြ ကုန္လု နီးပါးျဖစ္ေအာင္ သန္႔လြန္းလို႔ PH7 ဆို ေပမဲ့ အက္ဆစ္ လို ျဖစ္သြားတယ္။ ခႏၶာကုိယ္ထဲ က ဓာတ္သတၱဳေတြ ကို ျပန္စုတ္ယူႏိုင္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေရသန္႔ စက္ရံုေတြ မွာ လိုအပ္တဲ့ သတၳဳ ဓာတ္ ေတြ ကို အရသာ အတြက္ ျပန္ထည့္ေပးေလ့ရွိပါတယ္။ အဲ ေကာ္ဖီေဖ်ာ္ရင္ေတာ့ ေကာင္းမွေကာင္း။

ႏိုင္ငံတကာ မွာ ပိုက္နဲ႔ ေရေပးေဝတဲ့ စနစ္ေတြ မွာ ဒီ စံႏႈန္း နဲ႔ ကန္႔သတ္ခ်က္ ေတြ ကို လိုက္နာ ရေလ့ရွိပါတယ္။
ဒီအရည္အေသြး ကို ထိန္းဘို႔ အတြက္ ေရျဖန္႔ေဝေပးတဲ့ အဖြဲ႔အစည္း ေတြ ေရာ၊ ပိုက္ဒီဇိုင္း လုပ္ေပးတဲ့ အင္ဂ်င္နီယာ ေရာ၊ ဆင္ေပးတဲ့ လိုင္စင္ရ ပိုက္ဆက္သမား ေရာ အားလံုးမွာ တာဝန္ ရွိပါတယ္။ ဒီစည္းကမ္းခ်က္ ေတြ ကို ခပ္ေပါ့ေပါ့ ထားလို႔ မရပါဘူး။ ခြ်င္းခ်က္ မရွိ လိုက္နာ ၾကဘို႔လိုအပ္ပါတယ္။ စည္းကမ္း က အဆင့္အတန္း မမီရင္၊ မလံုေလာက္ ရင္ ျပင္ရပါမယ္။

ျမန္မာျပည္ မွာ လည္း ဒီစံ ေတြ ကို ထိန္းဘို႔ အခ်ိန္ ေရာက္လာ ေတာ့မွာပါ။

ေအာက္က မွီျငမ္းထဲ မွာ ေသာက္သံုးေရ အဆင့္သတ္မွတ္ခ်က္ ေတြ ကို ရယူႏိုင္ပါတယ္။

မွီျငမ္း။

1. WHO : Guidelines for Drinking-Water Quality, Fourth Edition
   http://www.who.int/entity/water_sanitation_health/publications/dwq_guidelines/en/index.html
2. SG-PUB: Water Quality
   http://www.pub.gov.sg/general/watersupply/Pages/DrinkingWQReport.aspxx
3. US-EPA: Table of Regulated Drinking Water Contaminants
   http://www.epa.gov/your-drinking-water/table-regulated-drinking-water-contaminants

ပထမ အဆင့္ ျဖစ္တဲ့ ေသာက္သံုးေရ Water Quality အဆင့္မွီတဲ့ ေရေတြ ေဝေပး ေပမဲ့လည္း လမ္းမွာ (သို႔) အေဆာက္အအံု ထဲ က ပိုက္ေတြ မသန္႔ လို႔ ေသာက္သံုးေရ ထဲမွာ ပိုးမႊားေတြ နဲ႔ အျခား အညစ္အေၾကးေတြ ပါလာနိုင္ပါတယ္။ ဒီလိုအပ္ခ်က္ ေတြ ကို အရင္က ေရးခဲ့ ဘူးတာေတြ ရွိသလို ဆက္လက္ ၿပီးလည္း တင္ျပေပးသြား မွာ ျဖစ္ပါတယ္။